Pisac mie sã niechc, ale czilenôsce òdjimków z Szarłatë, Lizôków, Rotenbarka a Bãdomina – malińczi brzôd 3 dniowi wanodżi wkół Kòscérznë, wstawic doch mògã…
Nataliô czëtô bôjkã
Dzysô trafił jem w sécë bôjkã, dôwno temù napisóną bez mie, a czëtóną bez Nataliã Szroeder pt. „Diôbelsczé skrzëpice”. Mòżeta jã nalezc na youtube (kliknij tuwò) abò na platce wëdóny bez Kaszëbskò-Pòmòrsczé Zrzeszenié pt. „Najpiękniejsze bajki i baśnie kaszubskie” cz. 3.
Z Przyjaciela Ludu Kaszubskiego
Mésterni rechùnk
Stôri, dobri szpòrt w kaszëbsczi wersje do smarë dóny w „Przyjacielu Ludu Kaszubskiego” nr 7 z 1936 r.
Smãtarzowé róże we Władkù
Prawie jem pò czëtanim kriminału pt. Róże cmentarne. Napisa gò aùtorskô spółka Marek Krajewsczi ë Mariusz Czubaja. Wikszi dzél ny kriminalny pòwiescë dzeje sã we Wiôldżi Wsë ë òkòlim. Mùszã rzec, że aùtorowie bëlno pòznelë nen nordowi dzél Kaszëb, kò w ksążce pòjôwiają sã dobrze znóné môle – chòcbë aùtenticzné pòzwë wiwczasowëch dodomów czë szasëjów. Przédnym bòhatérą ny kriminalny wëzgódczi je nadkòmisôrz Jarosłôw Pater – z pòchòdzeniô Kaszëba. Ë jakno Kaszëba mô òn wiôlgą starã ò… bëlnotã pòlsczi gôdczi.
Ksążkã fëjn sã czëtô, akcjô jidze chùtkò do przódkù a fabùła je dosc zapëzglonô. Bëlnô lechtura na dwa-trzë latowé wieczorë.
Sznëkrowanié za krëjamnotama Chòniców…
Réza z Wejrowa, pò dzurawëch drogach, wara dosc długò. To naju z białką dosc wëtrzãsło a słunuszkò fëst przëgrzało, równak kùreszce trafilë më do nôpësznészégò miasta na Kaszëbach – Chòniców. Nié tak se, kò Kaszëbi bez przëczënë nie wãdrëją, le na warkòwnie kaszëbsczich gazétników zrëchtowóné bez miesãcznik „Pomerania”. Repòrtersczé zajmë warałë dwa dni – 22 i 23 czerwińca 2013 r. Jich brzadã mdze pôrã bëlnëch reportażów, jaczé mdą namienioné chònicczim stronóm.
Pierszégò dnia òdwiedzelë më klôsztór w Zamartem, dze baro serdeczno przëjął naju przeòr ò. Róman. Òpòwiôdôł wiele ò kòscele, chtëren pòzywóny je perlą baroku, a téż ò swòjich przigòdach na Biôłorusy, dze bez wiele lat służił. Klôsztór słëchô terô do Karmelitów Bòsëch, przódë béł tuwò dodóm dlô ksãżów emeritów a jesz rëchli – w XVIII i XIX stalatim w nëch mùrach mòdlëlë sã Bernardinowie.
Na pôłnié wrócëlë më do Chòniców. Tej, na zalë hòtelu Sukiennice, wësłëchelë dwùch referatów. Daniel Kalinowsczi gôdôł ò pismionach „Tatczëzna” ë „Kaszëbskô Òdroda”, a jegò białka Adela ò kaszëbsczich kamach i kamiszkach. Pò dëchòwim jestkù béł czas na wòrzta z rusztu, na chtërną zarôczëlë naju do chònicczégò parkù nôleżnicë môlowégò KPZ.
Dzéń skùńczelë më na rënkù, dze grëzłi bez mëdżi, pòpijającë jantarowé napitczi, rozpòwiôdelë më so ò tim a nym.
Drëdżégò dnia wãdrowelë më pò miesce szlachã mòrdu… ale ò tim mdze w repòrtażu, jaczi dopiérze òstónie napisóny do „Pomeranii”.
Na zakùńczenié warkòwniów spòtkele më sã z fòtografikã Danielã Frimarkã, chtëren czekawò òpòwiôdôł ò swòjim kùńszce.
Dzéń, noc, pòłowa dnia, a tej dodóm – jak to sã gôdô: „Na Karwią do Gduńska” – bez Brusë, Kòscérznã, Òstrzëcë, Kartuzë do Wejrowa… dze bez przëtrôfk pòtkelë më Piotra Schmandta. Pôrã lat temù, nen aùtór kriminałów retro, na spòdlim chònicczi zbrodnie z kùńca XIX stalata, napisôł bëlny kriminôł pt. „Pruska zagadka”.
Wëzgódczi òd „Przyjaciela” (3)
Òdpòwiescë (2): 8. Przez scanë òni ni mògą zdrzec; 9. Tam, gdze òne są pòrwóné; 10. Czedë òn trzimô cepiszcza w rãkach; 11. Szpédżel; 12. Jaż òn zdechł; 13. Skòrznia; 14. Ògón
15. Czemùż deszcz ni mòże padac dwa dni w jednym cągã?
16. Cëż nie je ani bënë ani bùten?
17. Jak długò kóń nosy pòdkòwã?
18. Przed kim król mùszi zjic kapelusz z głowë?
19. Cëż mô Adóm z przódkù a Éwa slôdë?
20. Kùliż jôj stolem Gòlijôt mógł zjesc natczi?
21. Cëż je miészé niż nômiészô mëga?
Wëzgódczi òd „Przyjaciela” (2)
Òdpòwiescë (1): 1. Bëc panã w chëczach; 2. Trzë, co chòdzëłë jedna za drëgą; 3. Midzë nosã ë ògònã pòd skórą; 4. Céniô; 5. Nômiészé; 6. Mòrskô chòrosc; 7. Jaż òn sã zbùdzy
8. Czemùż lëdze zdrzą przez òkna?
9. Gdzeż szewc naprôwiô bótë?
10. Jakùż gbùr draszëje nôlepi?
11. Jacziż malôrz malëje nôchùtni?
12. Jak długò żił Mòjżeszów pies?
13. To je rôz krótczé, rôz dłudżé, ale wiedno le stopã wiôldżé. Cëż to je?
14. Cëż mô òseł slôdë sebie, czej òn wëchòdzy na górã?
Przyjaciel Ludu Kaszubskiego, nr 1, 1928 r.
Wëzgódczi òd „Przyjaciela” (1)
Pò Sëwëch szpòrtach òd „Przyjaciela” przëszedł czas na wëzgódczi. Òdpòwiescë na nie nalézëta na ti starnie witro, niwitro abò jesz pózni. Czej chto wié a mô lëszt mòże dac òdpòwiesc w kòmeńtérach.
Ps. Dlô nëch, co nie wiedzą chtëż to je nen „Przyjaciel” òdpòwiésc przërëchtëjã, czej skùńczã pisac licencjacczi dokôz.
1. Jô chcã to, co mòja białka chce, a mòja białka chce to, co jô chcã. Ale jô nie chcã, żebë mòja białka chcała to, co jô chcã.
2. Chłop gnôł gãsë na jôrmark. Jedna gãs chòdzëła przed dwiema, jedna za dwiema, a jedna midzë dwiema. Kùli gãsy to bëło?
3. Gdzeż mô wół nôwicy miãsa?
4. Cëż nie robi trzôskù, czedë padô na zemiã?
5. Jaczéż rëbë mają òczë nôblëżi jedno drëdżégò?
6. Jakôż chòrosc jesz nie bëła nigdë ani w Wejrowie ani w Kòscérznie?
7. Jak długò spi òseł nocą?
Przyjaciel Ludu Kaszubskiego, nr 1, 1928 r.
Kaszëbsczé ùczbë mùzealné
Baro serdeczno rôczã do Mùzeùm Kaszëbskò-Pòmòrsczi Pismieniznë ë Mùzyczi w Wejrowie na Kaszëbsczé Ùczbë Mùzealné.
Ùczbë mòże so wëbrac ze spisënkù abò zabédowac swòjã témã.
Kaszëbsczé nótë – rozmajité òdmianë (kaszëbsczé, czesczé, słowacczé, niemiecczé, amerikóńsczé!), geneza, spiéw.
Tobaka i rogarstwò – ò zażiwanim tobaczi ë robienim różków.
Sznëkrowanié za kaszëbsczim słowã… – ò kaszëbsczich słówkach ë słowôrzach.
Fifë, wice, szpòrtë, szpôsë… – z czegò a z kògò Kaszëbi sã smieją?
Jakùż jô sã zwiã? – ò mionach ë nôzwëskach.
Wòda w kaszëbsczi kùlturze – ò wòdze bez laniô wòdë.
Spòdlowô wiédza ò kaszëbiznie – ùczba dlô nëch, co zaczinają ùczëc sã kaszëbsczégò, abò chcą wiedzec „z czim to sã jé”.
Kaszëbskô juwernota – narodówcowie, propòlôsze… Kim czëją sã Kaszëbi?
Kaszëbsczé symbòle – grifë, fanë, himnë, stolëce… Czemùż jich tak wiele?
Germańskô gôdka na Kaszëbach – ò germanizmach w kaszëbsczim jãzëkù. Ùczba téż dlô nëch, co ùczą sã niemiecczi gôdczi.
Ùczbë prowadzoné są pò kaszëbskù… Równak żlë chto so zażëczi téż pò pòlskù.
Łączba a wiadła nalézeta na starnie WEJROWSCZÉGÒ MÙZEÙM
Nadolé bez rutã
Skansen w Nadolim nad Żarnowsczim Jezorã òstôł òtemkłi w 1987 rokù. Dzysdnia mòże w nim òbezdrzec chëcz familie Rutzów z pòłowë XIX stalata, stodołã, òbòrã, warsztat, kùlã, gòłãbnik, mãglowniã, rëbacką chëcz familie Kùhrów z Nadolégò, sécarniã, strażacką remizã.
Ò skansen mô starã Mùzeum Pùcczi Zemi miona Floriana Cenôwë. Continue reading “Nadolé bez rutã”