Znajeta tak co: gromicznik, Gromicznô a gromica

Gromicznik to je pò pòlskù “luty”. Nen miesąc swòjã kaszëbską pòzwã wząn òd swiãta Matczi Bòsczi Gromiczny to je Pańsczégò Òfiarowaniô (2.02). W nen dzéń wôrt je bôczno zdrzec, co sã na swiece dzeje, kò kaszëbsczé przëslowia gôdają:

Jak w Gromiczną taje, biédné bãdą ùrodzaje.
Jak w Gromiczną z dakù kapie, niech le jesz stoją w chléwie szkapë.
Jak na Gromiczną zelga, to mniedwiédz bùdã pòprôwiô.
Jak w Gromiczną taje, co drëdżé pòd gãsą bãdze czësté jaje.
Jak w Gromiczną chwôcy mróz, bãdą pòla pôłné zbóż.

Na Gromiczną pò kòscolach swiãcóné są gromice, jaczé brëkòwóné mògą bëc do:
– òchrónë chëczów przed grzëmòtã a ògniã,
– òdnëkiwaniô diôbla,
– òchrónë przed atakã wilków,
– zamôwianiô chòroscë, co pòzywónô je różą,
– wskôzaniô ùmiérającémù drodżi do nieba,
– robieniô krziżików, jaczé są kladlé niebòszczëkòwi na piérsë ë pòd pôchë, co zabezpieczô żëwëch w przëtrôfkù, jabkë nen ùmarli bél wieszczim.

Jednô familiô ze Strzelna – Żôczkòwie, jesz dzysôdnia robi doma wòskòwé, fejn wòniającé za miodã, gromice. Niżi mòże òbezdrzec jak to kòl nich wëzdrzi. Òdjimczi zrobia Aleksãdra Ôbram, chtërny wiôldżé Bóg zaplac za zgòdã na pùblikacjã. A żlë chto mdze miôl doma za wiele wòskù, tej Ôbramòwie rôd gò òd Waju wezną 🙂

Continue reading “Znajeta tak co: gromicznik, Gromicznô a gromica”

Zylwester w òpisënkù Józefa Cenôwë

W 2017 rokù Wëdôwizna Kaszëbskò-Pòmòrsczégò Zrzeszeniô wespól z Mùzeùm Kaszëbskò-Pòmòrsczi Pismieniznë i Mùzyczi we Wejrowie wëdelë pòwiesc Józefa Cenôwë (1905-1991) „Marcin i jego czasy”*, w jaczi nalézemë wiele òpisënków kaszëbsczich zwëków. Hewò niżi dzéleczi ò Zylwestrze w Gniéżdżewie.
Pierszi sztëczk je ò zwònienim w Zylwestra:


Drëdżi ò chòdzenim z miedwiédzã:


Trzecy ò zylwestrowëch fifach:


Tej żebë pò Zylwestrze za baro Wama w ùszach nie zwònilo a mòcë miedwiédzã żëczã. Wszëtczégò bëlnégò w 2018 rokù!

*Ksążka je do kùpieniô m.jin. w sedzbie wejrowsczégò Mùzeùm.

Wilëjô w òpisënkù Jana Patocka

Hewò, przed wilëjną wieczerzą wstawiã jesz dzélëczi artikla „Wigilja Bożego Narodzenia na Kaszëbach” aùtorstwa rodzonégò w Strzelnie na nordze Kaszëbsczi, szkólnégò a folkloristë, Jana Patocka (1886-1940).

Ò wilëjny wieczerzi:

Ò wizyce spòdzónégò gòsca:


Ò gôdanim zwierzãtów:


Ò wizyce gwiôzdora:


Ò cëdach:

Në tej, niech w ną cëdną noc, zjiscą sã Waju wszëtczé snieniô. Wszëtczégò bëlnégò na Gòdë!

NAZNACZONY (2)

– Tak, ciociu. Tak jak mówiłaś.
– Wiesz, na wszelki wypadek lepiej włożyć kawałek sieci do trumny. A jakby się okazało, że on jest upiorem – wieszczim!?
– Igłę do szycia sieci, ciociu, włożyłem. Tak jak każdemu rybakowi.
– W imie Ojca i Syna i Ducha Swiętego – czas zaczynać. – Ojcze nasz, którys jes w niebie, niech sie swięcy jimie Twoje, niech przijdze Twoje królestwo…
– …i nie wódz nas na pokuszenie, ale nas zbaw ode zlego. Amen. – wymawiając z kaszubska słowa pacierza, Marta modliła się razem z innymi. Musiała zostać w swoim pokoju, była przecież w ciąży i wnet miała rodzić. Zakazano je patrzeć na trupa, bo dziecko mogłoby się urodzić słabowite i chore, a nawet umrzeć zaraz po urodzeniu.

Continue reading “NAZNACZONY (2)”

Na dëgùsë

dëgù! dëgù!
dëgù da
bëlny dëgôrz
z dëgówkama
nëkô z rena
za brutkama

dingù! dingù!
dingù da
mądri dëgôrz
brutczi mlodé
brzózką gëldzy
w gòlé nodżi

gili! gili!
gili da
brutczi zó to
rôd dôwają
dëgôrzowi
kòpã jajów

Znajeta tak co: klekòtanié

Òd Wiôldżégò Czwiôrtkù do Wiôldżi Sobòtë w kòscolach môlczą zwònë i zwónczi. Zó to czëc je klekòtanié. Jes w niechtërnëch parafiach na Kaszëbach, w piątk a òsoblëwie w sobòtã, knôpi chòdzą z klekòtkama wkól kòscola. Tak je chòcbë we Wejrowie kòl klôsztoru francëszkanów.

Kąsk wicy ò klekòtanim a jinszich kaszëbsczich zwëkach Wiôldżégò Tidzenia a Jastrów mòże przeczëtac w artiklu Andrzeja Bùslera na starnie KPZ: Jastrë czyli kaszubskie Święta Wielkanocne

Znajeta tak co: Trzeji Królowie

p1010155
Hewò tak piszą pòswiãconą krédą w Niemcach. Kòl naju na Kaszëbach je K+M+B, co znaczi Ksądz Mô Biédã 😉

Òd Nowégò Rokù jaż do swiãta Trzech Królów (6 stëcznika), pò wsach i miasteczka kaszëbsczich chòdzą przezeblekli za królów trzeji knôpi. Czedës ti chòdzëlë z gwiôzdą i brzãczadlã zwónym brómtopã czë mrëczkã. Pò pòlskù nen jinstrumeńt nazywóny je burczybasem. Króm tegò mielë òni téż sobą béksã na dëtczi.
Nôczãscy królowie òblokli są w biôlé ruchna. Czedës do òbleczeniô brëkòwóné bëlë pòdchlastnice a w nowëch czasach kòmże służków. Na glowach Królowie noszą kòrunë zrobioné z papióru, złotków i strzéberków. Jeden z nich mùszi miec gãbã wëmalowónô na czôrno.
Dzysôdnia królowie nie chòdzą ju z brómtopã i nie spiéwają taczi hewò piesnie: Continue reading “Znajeta tak co: Trzeji Królowie”

Hurenamle kaszubskie – Stypendium Ministra Kultury

Hewò malińkô próbka jednégò z òpòwiôdaniów z cyklu „Hurenamle kaszubskie”, na jaczé dostôł jem Sztipendium Minystra Kùlturë ë Nôrodny Spôdkòwiznë.

p1010250

Jãdrzné jabka, jãdrzé krëszczi…

(…)
– Ty by pomogła dziadkowi? Nie bój się, dziadek ci nic nie zrobi. Në pòjczkôj, pòjczkôj – Augustyn wyciągnął suchą rękę do dziewczynki.
Ta ciekawie patrząc na niego niepewnie podeszła do łóżka.
– Ja jestem Iwonka, a ty jesteś mój prapradziadek, tak? Mama mi mówiła… Mama jest tam – dziecko pokazało na uchylone do dużego pokoju, zwanego z kaszubska paradnicą, drzwi.
– Jo – wyszeptał stary Kreft.
– A ile mas lat?
– Dosc wiele… Nawetkã baro wiele.
– Sto cy dwieście?
– Tëli co trzeba…
– Cemu tak dziwnie mówis?
– Dziwnie? A… bo po swojemu, po kaszubsku.
– Ja umie po kasubsku – Iwonka uśmiechnęła się radośnie. – W pseckolu śpiewamy piosenki i wiersyki się ucymy, pani nam bajki po kasubsku cyta, a casem tata w domu tez po kasubsku mówi. Tylko nic mamie nie mów, bo mama nie lubi, jak tata po kasubsku w domu mówi. Ona by chciała, żeby ja lepiej po agnielsku umiała. A ja by chciała po hiszpańsku…
– Opowiesz dziadkowi kaszubską bajkę?
Iwonka śmiesznie zmarszczyła czoło. Continue reading “Hurenamle kaszubskie – Stypendium Ministra Kultury”

Ne starnë ùżëwôją kùszków (an. cookies). Przezérając je bez zjinaczi ùstôwù przezérnika dôwôsz zgòdã do jich spamiãtëwaniô.