Category: Wiadła

Na Kaszëbach na Wilëją darënczi dzecóm dôwô pòstacjô zwónô: Gwiôzdór, Gwiôzdka, Pani Gwiôzdka abò Panëszka. Przódë lat, w niejednëch môlach Kaszëbsczi, ju w adweńtowi czas, dodomë nawiedzywôl krëjamny Gwiżdż, chtëren zapòwiôdôl gwiôzdkã.

Dzysdnia Gwiżdża z pòmòcnikã mòże jesz pòtkac w Kamińcë Szlachecczi (gmina Stãżëca). Chòdzą òni tidzéń przed Wilëją pò dodomach, spisëją jaczé darënczi domôcy chcą dostac, a sprôwdzają czë wszëtcë są grzéczny.

Hewò tak ò ti pòstacji pisôl Andrzéj Bùkòwsczi:
Drugim zwiastunem zbliżania się świąt jest Gwiżdż albo Gwizd, jakaś tajemnicza postać, która w ciągu ostatnich kilkunastu dni Adwentu niepostrzeżenie chodzi wieczorami, skrada się pod okna. Nadsłuchuje, czy dzieci są grzeczne i przeciągle gwiżdże, wzbudzając postrach i zapowiadając w ten sposób, że niedługo, „gwiazdki” zaczną chodzić.
^{Zwyczaje kaszubskie w czasie Bożego Narodzenia, w: „Kaszuby”, nr 12/1936, s. 1.}

Zôs Bernat Zëchta dôl taczi òpisënk:
Gwiżdż 1. ‘przewodnik oprowadzający gwiôzdkã i oznajmiający jej przybycie dzwonkiem lub gwizdaniem’
W Wygodzie i Chmielnie już trzy dni naprzód, w Żurominie nawet tydzień przedtem gwiżdż òbchòdzy wies i gwizdaniem na piszczówce zapowiada odwiedziny gwiôzdczi, po czym wchodzi w dom i spisëje domôcëch ‘domowników’, szczególnie zaś dzecë. Zamiast ołówkiem posługuje się długim patykiem, skąd powstało tam przysłowie o kimś, kto niewyraźnie pisze: Ten tak pisze jak gwiżdż. Gwiżdż opuszczając chatę m.in. upomina starszëch, czyli rodziców (Wygoda):
A të òjcze, matkò, dzecë bróń,
Bò tu przińdze straszny kóń,
Bãdze skôkôł i wëwijôł,
I te môłé dzôtczi pòzabijôł!
(…) Strój gwiżdża bywa różny. Najczęściej gwiżdż je òblokłi w kòżëch wëwrócony na rãbë, na głowie mô kapelusz, a w garscë trzimô krëkùlëcã.
^{Słownik gwar kaszubskich…, t. I, s. 395-6.}

Za òdjimk a wiadla dzãkùjã Angelice Szulfer. A jak jesz ni môta pòdarków, tej wôrt kùpic co kaszëbsczégò z ji krómù FARWA.