NAZNACZONY (7)

Hewò, pò dludżim czasu, pòstãpny dzél dolmaczënkù pòwiescë Artura Jablońsczégò „Namerkôny”.

W wigilię Bożego Narodzenia Kónkòwie zjeżdżali całą rodziną, żeby pod wieczór być u babci w Jastarni. Nie było tam jakiejś szczególnie uroczystej wieczerzy, jaka pewnie jest w innych domach, ale za to bardzo wesoło mijał im czas. Jest taka stara pieśń, która zaczyna się od słów: Jô w Jastarnie ùrodzony/ jô w Jastarnie chcã ùmrzéc/ A swój wiek spãdzëc na mòrzim/ przë stôwianim wiele séc. No cóż, dobrze jeśli ktoś ma taką swoją Jastarnię. Wie wtedy, że zawsze ma dokąd wrócić. Tam każda mewa swoim krzykiem go przywita. Każda sosna nowiny szeptać mu będzie. Unosząca się nad wodą poranna mgła ogrom morza mu odsłoni. A słoneczko łaskotać będzie go za uchem. Jednym słowem, wszędzie dobrze, ale w domu najlepiej.
– No, dzieci! Widzicie już pierwszą gwiazdkę na niebie? – Liska dała znać dorosłym, że czas na Gwiazdora. W tym roku ustalono, że będzie nim Mateùsz. Dlatego wyszedł on do drugiego pokoju, gdzie była schowana skarpeta, która była maską i kożuch, taki prawdziwy z owczej skóry.
– Babciu, patrzyliśmy tu od strony wydm. Tam żadnej gwiazdki nie widać. – rzekł rezolutnie Léón.
– Hola! A nie wiecie, że gwiazdka z Gdańska przychodzi? Idźcie no z drugiej strony zobaczyć.
Dzieci biegły do okien, a Mija szybko otworzyła drzwi, żeby wpuścić kolędników, bo tak to wcześniej było umówione. Cóż to się nie działa w domu Liski! Koń, małpa, żandarm, chłop z gwiazdą, diabły z batami i pejczami, baba z dziadem. Dzieci z wrzaskiem uciekały, gdzie popadło! Najmniejszy wlazł w końcu pod stół i siedział cicho jak mysz. Tónk schował się pod sutannę starego księdza Tónë, który też przyjechał na święta. Tylko najstarsza Marta nie miała gdzie się schować. Na szczęście kolędnicy, jak szybko do domu wpadli, tak szybko wyszli, życząc wszystkiego najlepszego na Boże Narodzenie. Za to w salonie pojawił się Gwiazdor z pękatym workiem pełnym prezentów!

Continue reading “NAZNACZONY (7)”

NAZNACZONY (5)

To, że w radiu, a tym bardziej w telewizji, od początku lat dziewięćdziesiątych można było mówić otwarcie po kaszubsku, było jak balsam na zamęczoną w Polsce Ludowej kaszubską duszę. Kto przedtem słyszał kaszubską mowę w pociągu, autobusie, na gdyńskich czy gdańskich ulicach? Przecież wszędzie mówiło się „z wysoka” – po polsku. A w kościele? Przecież wiadomo było, że Pan Bóg po kaszubsku nie rozumie. A teraz pokazywali msze święte w telewizyjnym kaszubskim magazynie „Snôżô Zemia”. Jest ta nasza ziemia snôżô ­– piękna – mówili ludzie po obejrzeniu programu w niedzielny poranek. Nie ma się czego wstydzić.

Szefową „Snôżej Zemi” była Jizabela Trojanowskô, dziennikarka z czterdziestoletnim stażem. Żyła w ciągłym biegu, wszędzie było jej pełno, wszystko musiała wiedzieć, zawsze wtrącić swoje trzy grosze. Lubiła otaczać się młodymi, żeby ich uczyć, ale przecież nie tylko po to. To oni dodawali jej sił do codziennej pracy. Goniła ich czasami od rana do nocy po całych Kaszubach i mówiła: „Najpierw praca, a kiedy się wyrobicie, to się zabawicie”. Było w tym coś nadzwyczajnego? Chyba nie… Tylko kto mówił, że Trojanowskô była nadzwyczajna? Wymagała od innych i od siebie. Tacy już są Kaszubi – pracowici. Że Trojanowskô nie była Kaszubką? Prawda, z krwi i kości nie była. Za to świadomość miała, nawet większą niż niejeden rodowity Kaszub.

Continue reading “NAZNACZONY (5)”

NAZNACZONY (4)

Z dworca w Świnoujściu szli piechotą. Studenci historii z Gdańska. Na tę wędrówkę każdy z nich wybrał się w innym celu. Nazywało się to podróżą badawczą. Nie musieli brać z sobą nikogo z kadry. To była ich inicjatywa. Była to dobra kompania, choć znali się tylko z uczelni. Tylko Amandus był ze swoją dziewczyną. Kawałek drogi trzeba było iść do Ahlbecku po niemieckiej stronie Uznamu. Plecaki im ciążyły, na szczęście byli już na miejscu. Teraz pociągiem do Stralsundu – Strzałowa. Przed nimi wyspa Rugia.
– „Përznã z bòkù òd flachù pòmòrskò-niemiecczich biôtków, sedzącë na niedoprzińdnym òstrowie, kaszëbsczi lud Rujanów, to je Ranów, trzimôł starżã nadmòrską Pòmòrsczi” – Amandus czytał swojej dziewczynie fragmenty z Aleksandra Majkowskiego. Siedzieli na starym rynku w Strzałowie i patrzyli na dziurawe dachy gotyckich kościołów przerobionych za czasów NRD na magazyny.
– A ten Majkòwsczi to „Historię Kaszubów” po kaszubsku napisał?
– Nie, to akurat po polsku.
– Tak mi się wydawało. To czemu to tłumaczysz?
– Bo chciałem w tym miejscu usłyszeć język kaszubski. Wiesz, że w średniowieczu to byłoby normalne. Przechodzilibyśmy obok kościoła Świętego Mikołaja, patrona rybaków i marynarzy, a wokoło rozbrzmiewałaby kaszubszczyzna.
– Gdzieś ty się tego naczytał?
– No naprawdę!
– Nie musisz szpanować tym swoim kaszubskim.

Continue reading “NAZNACZONY (4)”

NAZNACZONY (3)

W kawiarni w Arles, przy stoliku na dworze, w cieniu dwustuletniego platanu przytulającego się do pomnika Frédérica Mistrala, rozpościerającego wysoko nad nim gałęzie bogate w wielkie jak dłoń liście, Amandus pił wzorem miejscowych pastis. Do szklanki z anyżową złocistą wódką dolewało się z glinianego dzbanka trochę zimnej wody z kawałkami lodu, wtedy wódka robiła się mlecznobiała. W południowym słońcu Śródziemnomorza nie znajdziesz nic lepszego. Smak anyżu jak żywo przypominał Amandusowi rybacki odpust w Swarzewie.

Kiedy zamknął oczy, zobaczył jastarnicką kompanię witającą się z Matką Boską Królową Morza w jej lipcowe święto. Stała w ceglanej neogotyckiej świątyni wyżej ołtarza, w złotej koronie, i jaśniała światłem swojego Syna, którego trzymała na rękach. Pielgrzymi klęczeli przed Nią i, rozmodleni, spoglądali na jej lica. Stary Gerat dyrygował orkiestrą dętą, która grała bez klarnetów, bo jakoś nikt nigdy się do nich nie garnął. Orkiestra grała, a feretrony fruwały pod posową swarzewskiego kościoła. Do tyłu i w górę. Do przodu i w dół. W lewo, w prawo. W kółko i nisko do ziemi. Mój Boże, jakież to piękne widowisko! A kiedy zakończył się już ten obrzęd, trzeba było szybko biegać na bùdë – kramy z różnościami. Centki, kapiszony, kolorowe piłeczki na gumie napełnione trocinami, no i te cukierki, które smakowały całym światem. Te anyżowe lubili z tatą najbardziej. Odpust bez anyżowych cukierków się nie liczył.

Continue reading “NAZNACZONY (3)”

Lëteracczé zéńdzenié w Czôrnym Mlinie

Sobòta, 5. zélnika, pò pôlnim, wiodro bëlné…
Wicy jak 30 sztëk lëdzy (nie rechùjącë tuska) zeszlo sã w Czôrnym Mlinie kòl Anë i Artura Jablońsczich. Zeszlo so, bë pògadac ò kaszëbsczi lëteraturze ë szkòlé. Króm gôdków bëlo téż ògniszcze, a jak ògniszcze tej ë wòrztë – lëchò sã gôdô ò lëteraturze, czej brzëch glodny.
Bëlo to drëdżé latosé zéńdzenié kaszëbsczich lëteratów w „plenerze”. Pierszé bëlo w lëpińcu kòl Fele Bôska-Bòrzëszkòwsczi w Łubianie.
Ne dwa zéńdzenia wespólrëchtowalo Mùzeùm Kaszëbskò-Pòmòrsczi Pismieniznë i Mùzyczi we Wejrowie.
Wpisëjta w kòmeńtérach, chtëż w Czôrnym Mlinie negò zélnikòwégò pòpôlniô kòl Anë i Artura zawitôl.

Continue reading “Lëteracczé zéńdzenié w Czôrnym Mlinie”

NAZNACZONY (2)

– Tak, ciociu. Tak jak mówiłaś.
– Wiesz, na wszelki wypadek lepiej włożyć kawałek sieci do trumny. A jakby się okazało, że on jest upiorem – wieszczim!?
– Igłę do szycia sieci, ciociu, włożyłem. Tak jak każdemu rybakowi.
– W imie Ojca i Syna i Ducha Swiętego – czas zaczynać. – Ojcze nasz, którys jes w niebie, niech sie swięcy jimie Twoje, niech przijdze Twoje królestwo…
– …i nie wódz nas na pokuszenie, ale nas zbaw ode zlego. Amen. – wymawiając z kaszubska słowa pacierza, Marta modliła się razem z innymi. Musiała zostać w swoim pokoju, była przecież w ciąży i wnet miała rodzić. Zakazano je patrzeć na trupa, bo dziecko mogłoby się urodzić słabowite i chore, a nawet umrzeć zaraz po urodzeniu.

Continue reading “NAZNACZONY (2)”

Costerina 2015

SONY DSC

A co tam, pòchwôlã sã 🙂 Z latosy Costerinë, XVI Tôrgów Kaszëbsczi i Pòmòrsczi Ksążczi, przëwiózł jem dodóm nôdgrodã za ksążkã „To je krótczé, to je dłudżé…”. Òbsãdzëcelowie delë mie za niã II plac w kategòrie nôùkòwé i pòpùlarnonôùkòwé pùblikacje.
Westrzód nôdgrodzonëch nalazlë sã m.jin. Artur Jablońsczi, dr Hana Makùrôt, dr Ludmiła Gòłąbk, prof. Adóm Sykòra, Òla i Dark Majkòwsczi a mój méster repòrtażu Edmùńd Szczesôk. Wszëtczima serdeczno gratulëjã!

(spisënk nôdgrodzonëch)

Continue reading “Costerina 2015”

„Głodnica” kaszëbsczi prozë

W sobòtã 28 séwnika béł jem zajachóny do królestwa Wastów Bòbrowsczich na Głodnicã. Prawie warałë tã warkòwnie dlô piszącëch pò kaszëbskù zrëchtowóné bez Kaszëbską Jednotã. Pò pôłnim gòscã na warkòwniach béł prof. Daniel Kalinowsczi, chtëren gôdôł ò gender w lëteraturze… Dali wątkù gender nie mdã rozwijôł, bò mùszôł jem nëkac do Wejrowa, dze ò 5 pò pôłnim dobiwcóm XIV Prozatorsczégò Kònkùrsu miona Jana Drzéżdżóna wrãcziwóné bëłë nôdgrodë. Òrganizatorama latoségò kònkùrsu bëlë cządnik „Pomerania” ë Mùzeùm Kaszëbskò-Pòmòrsczi Pismieniznë i Mùzyczi w Wejrowie.
Jury w składze prof. Jerzi Samp, prof. Tadeùsz Linkner ë Bògùmiła Cërockô rozsądzëło wejle tak:
I môl dlô Artura Jabłońsczégò
II môl dlô Jerzégò Hòppe ë Wòjcecha Mëszka
III môl dlô Grégòra Schramke
Wëprzédnienié dlô Anë Skòtnicczi.
Òbczas ti rozegracëji Jerzi Hòppe promòwôł swòją ksążkã pt. „Gôdczi wùje Léòna”, w jaczi nalezc mòże jegò felietóné drëkòwóné przódë w “Rëmsczi Klëce”.

???????? Continue reading “„Głodnica” kaszëbsczi prozë”

Do Kòscérznë w pòdzartëch kùrpach?

XIV Tardżi Ksążczi w Kòscérznie
Region, KPZ, Rost, Czëc, Bernardinum, Oskar a jesz pôrã wëdôwiznów przëjachało 19 lëpińca 2013 r. do Kòscérznë, bë zabédowac czëtińcóm swòje ksążczi. Lëdzy òbzérającëch, a nawetka taczich co kùpialë (!) bëło dosc tëli. Wëdôwcowie, jak wiedno gniotlë, że lëchò no sprzedôwanié ksążków jidze, że ni ma pieniądzy, że biéda, że lëdze nie chcą czëtac… Równak nie widzôł jem bë w pòdzartëch kùrpach, jak nen Remùs, co sedzy na kòscérsczim rënkù, chôdelë. Swòjich karów z ksążkama téż ni mùszą pchac… le czasã co w nie wlac.
Nie gôdajã, że je dobrze, le tak baro lëchò mést téż nié… Jinaczi, żlë jidze ò kaszëbskòjãzëkòwą pismieniznã. Kò za wiele nowiznów na stojiszczach nie bëło widzec. Mało prozë a pòezje, dramë wcale.
Kąsk béł jem zadzëwòwóny, że kaszëbskô pòwiesc Artura Jabłońsczégò „Namerkôny” dosta 3 plac w kategòrie prozë. Czemù trzecy, czej niżódny kònkùrencje ni mia? Mòże za majstrowanié kòl pisënkù – kò napisónô je w bëlôcczim dialekce. To ju krëjamnota sãdzów.
Móm nôdzejã, że za rok kaszëbsczi prozë mdze wiele wicy, kò mòże latosy prozatorsczi kònkùrs m. Jana Drzéżdżóna dô jaczi bëlny brzôd.

Spisënk dobiwców a wëprzédnionëch w XIV Targach nalézeta TUWÒ

1 Continue reading “Do Kòscérznë w pòdzartëch kùrpach?”

Ne starnë ùżëwôją kùszków (an. cookies). Przezérając je bez zjinaczi ùstôwù przezérnika dôwôsz zgòdã do jich spamiãtëwaniô.