Na wdôr SP. Staszeka Frimarka
KASZËBI Z CHÓRU
dzél 1
Hewò nôleżnicë Chóru: Tony Abram, Tóna Lipka, Jan Klebba, Jan Schloss, Gust Bójka, Jan Kreża, Tóna Megga, Òłen Kłes. Gwës ti razã czasã pijelë piwò òd Żindë, zażiwelë tobakã òd Gòjczi, pôlëlë cygaretë òd Wòlffa, kùpiwelë żelôzné wôrë kòl Lemczi, czëtiwelë jistné gazétë – „Dziennik Polski” a „Jackowianina”. Jo, jo, to są ju lata, jak ti drëchòwie wespół spiéwelë…
Zéńdzenié z Kaszëbama z Chóru zaczãło sã òd kserówków z trzema kaszëbsczima tekstama, jaczé bëłë zataconé westrzód rozmajitëch papiorów ze spôdkòwiznë sp. prof. Jerzégò Trédra. Do wejrowsczégò mùzeùm przekôzała je jegò białka Gertruda – zó co dlô Ni w nym môlu stolemné Bóg Zapłac! Jo, nibë nick òsoblëwégò, kò Profesór, jakno mòwòùczałi, taczich smaczków miôł pòzebróné baro wiele, równak bëło w nëch tekstach cos, co rôczëło do badérsczi wanodżi… Hen, hen, dalek, jaż za òcean, do amerikańsczégò Detroit.
Kò prawie w nym miesce òd gòdnika 1924 r. parafiô sw. Jaceka wëdôwała gazétã „Nowiny Parafialne”. Szesc lat pózni dosta òna nowi titel: „Jackowianin”. Tekstë pùblikòwóné w nym miesãcznikù bëłë pò pòlskù, anielskù ë… w majewim numrze z 1932 r. pòjawił sã téż tekst pò kaszëbskù zatitlowóny z pòlska: Do Braci Kaszubów. Dali to ju szło w naju gôdce (w fòneticznym zapisu), a tam-sam je na kaszëbizna òbònionô anielsczima czë niemiecczima słówkama. Aùtór, pòdpisóny przezwëstkã Kaszeba, òpisëje, jak to Kaszëbi z parafie sw. Wòjcecha, zrzeszony w Bractwie Kaszëbsczich Ricerzi sw. Jaceka, zakłôdelë nową parafiã:
Do Braci Kaszubów
Pisze Kaszëba z Chóru Parafialnégò
Kòchany Braca Kaszëbi,
Dzys to je wiôldżé swiãto w tej naszej parafiji, a w tim naszim kòscelnym cajtungù ò wszësczim je òpisóné, tak jô sobie tak pòmëslôł, żebë to dobrze bëło ò tëch naszich Kaszëbach co napisac, bò òni bëlë jedny òd tëch pierszich, co to ò tim naszim kòscele naprzód pòmëslelë. Jo, jo, dzys to je prôwdzëwé Kaszëbsczé swiãto. Swiãti Jack, jak wszëscë wiedzą, béł prawdzëwim Kaszëbą.
Tera jô chcã wama òpisac, jak to sã stało, że ta nasza parafia przëbrała sobie Swiãtégò Jacka jakò Patrona, i jak òna bëła nôprzód założona. A to sã wszëtkò tak stało.
W jednã niedzelã dwadzesce piãc lat temù żódnëch Kaszëbów nie bëło na niszpòrach w kòscele Swiãtégò Wòjcecha. Niebòszczëk Ksądz Muller nie wiedzôł, co to sã stało, że tam nie bëło żódnëch lëdzy w kòscele, bò le blós Kaszëbi chòdzëlë na niszpòrë w niedzelã. Na drëdżi dzéń òn sã dowiedzôł, że wszëscë Kaszëbi bëlë na mityngu gdzes tam na Grandy śtryce i zakłôdalë nową parafiã. Ta nowô parafia miała bëc Kaszëbską i miała miec Kaszëbsczégò Probòszcza. Ten òni wëbralë sobie Ksãdza Sajecczégò, ale ten niebòrôk jima ùmarł.
Òni naprzód nazwalë tã nową parafiã: „Parafia Ricerzi Kaszëbsczich Pòd Òpieką Swiãtégò Jacka”, ale że to miono bëło përznã za dłudżé, a Anglicë bë ni mòglë tegò przeczëtac, tak òni to zrobilë tak w krótkòscë „Parafia Swiãtégò Jacka”. Në, a tak téż òstała jaż do dzysészégò dnia.
Wiele òd tëch stôrëch Kaszëbów to terô ju nie żëje, a ti, co tu są miãdzë nama, to jesz są dosc szmidëch. Tu jesz doch je ten stôri Krëża, co to z tëma kòniama i kareczą na wiesoła albò na pògrzebë jezdzył. Òn je w kòscele każdi dzéń, a wëzdrzi jesz jak młodi kawaler. Tej tu je jesz ten stôri Abram, co to z tim czijã w kòscele prowadzy te procesje albò Ksãdza w niedzelã. Kò ten jesz wëzdrzi, jakbë òn nigdë ni miôł ùmierac. A ten Klebba, co to mieszkô na Palmer śtryce, kò ten tak wëzdrzi jesz jak jakô panna. Òn jesz je, jak to rzeką, dobri do tańca i do różańca.
Tu jich je jesz wiele wiãcy, a wszëscë zażiwają tobakã jak szwernót, ale jô ni mògã wiãcy ò nich pisac, jaż mòże drëdżi rôz, bò jô ni móm placu wiãcy do pisania.
Le blós nie zabãdzeta a wszëscë Kaszëbi niech przińdą dzys wieczór do tegò Domù Pòlsczégò, tam na Forest śtryce, a tej më sobie mòżema wiãcy òpòwiedzec ò tëch stôrëch czasach.
Në tej, gud baj, jaż do dzys wieczora.
Kaszeba
„Jackowianin”, môj 1932 r.
W tekstach z pózniészëch lat, naj’ Kaszeba z Chóru, rôczi do kòscoła na Krysmus (kasz. Gòdë), a czãsto wspòminô swòjëch drëchów Chórzistów:
Kòchany Braca Kaszëbi!
Jô chcã wama napisac le blós pôrã słów, że jô jesz żëjã, jem zdrów Bògù dzãka, móm robòtã a wszëtkò jidze jak pò masle.
Në jakże tam tej mòji kamrôcë sã miéwają? Jakże ten stôri Krëża, żëje òn jesz? Bò jô jegò długò nie widzôł. A jakże ten stôri Abram sã zachòwùje? Pewno òn na Gwiôzdkã przińdze w tim rokù na nasz chór spiewac „An der sale, kulen strande. Stehen die burgen, stoltz und schoen”. Òn to mòże dichtich spiewac. Jak jegò córka sã żeniła, to òn tak sztram spiéwôł, że jegò bëło czëc jaż na Groszeróce. Òn mô ale dobré gardło.
A cëż ten mój sąsôd Jan Klebba pòrôbiô? Jô jegò długò nie widzôł. Czë òn jesz za tëmi miesczimi wòzami pò tëch elach tak chòdzy? A ten Tóna Lipke, czë òn jesz sprzedaje ten peńt, gòzdze a piece? Òn wiedno béł dobrim byznesmanem a jesz lepszim Kaszëbą. A ten Tóna Megge, gdzeż ten człowiek sã schòwôł? Jô jegò ju długò nie widzôł. Czë òn do kòscoła wiãcy nie chòdzy?
Braca Kaszëbi! Mùszita pamiãtac, że terô na ten Weinacht każdi mùszi bëc w kòscele a czëc, jaką mùzykã a spiéw ten nasz kaszëbsczi òrganista mòże wëprawic. A mòże, jak bądze dosc Kaszëbów w kòscele na Pasterkã, to ten mòże pò kaszëbskù zaspiéwô. Przindzeta wszëscë.
A terô jô wszësczim tim dobrim Kaszëbóm żëczã jak najlepszëch swiąt, żebë mielë wiele do jedzeniô, do picô, a niech bënôjmniej jedna sklónka piwa albò sznapsu na mòje zdrowié wëpiją a jô za to zapłacã.
Aufwiedersehn.
Kaszeba z Chóru
„Jackowianin”, gòdnik 1935 r.
Kòchany Braca Kaszëbi!
Dlôtegò że Gwiôzdka wnet tu bądze, tak jô mùszã wama doch co napisac, bò wa bë jesta mësleła, że ten Kaszëba z Chóru już nie żëje. Ale òn jesz dót nie je, ale je dosc szmidëch, a na nogach sã fajn trzimô.
Jô jem spòtkôł jednégò dnia tegò naszégò stôrégò Abrama, a òn sã bardzo jiscył na naszégò òrganistã. Òn mie tak rzekł: „Wejle, słëchôj le. Łac de meder z tim naszim òrganistą? To je całi wszón. Òn miôł nóm w przeszłim rokù na Krysmus pò kaszëbskù zaspiewac, a më tu żdżemë a żdżemë, a òn nic. Czë ten bówka sã wstidzy, że òn je Kaszëba? Marija Józef, jak jô sã rozgòrza, to jô wlézã na ten chór a sóm bądã spiéwôł. Dec nat rajt. Ale jô cë pòwiém, co jô zrobiã. Të wiész, jô spiéwóm pierwszim tenóram, bò jô spiéwôł w Swiãtim Wòjcecha kòscele jesz za Makòwsczégò czasów, a tej jô weznã sobie Tónã Lipke, a òn bądze spiéwôł drëdżim tenóram. Jan Klebba bądze spiéwôł pierszim basem, a stôri Krëża drëdżim basem. Më tim lëdzóm pòkôżemë, co më stôri mòżema zrobic. A ten Jan Schloss to mòże nóm te nótë przewracac. Ò jo – ten Gùst Bójka, òn bë mógł stôrémù Krëżi tim drëdżim basem pòmòc spiewac, bò Krëża sóm pewno terô je za słabi. A ten Tóna Megga òn mòże òrganë pómpòwac, bò òn pewno jesz je najmòcniészi z nas wszësczich. A ten Òłen Kòs to mòże bëc za pòlismana a pòrządkù trzëmac na chórze a wszësczich tëch, co bë nóm przeszkôdzalë, ruten karowac. – Wejle, nie mëslisz të, żebë to tak bëło dobrze?”.
Szur, że to tak bądze dobrze. Tak më sã pewno bądzemë mùszelë wszëscë zebrac przë beczce piwa, a miec naszą pierszą próbã. A pò temù jô wama dóm znac, jak to wszëstkò wëpadło.
Ale jô tu piszã a piszã, jaż mie krampë w pôlce wlazłë. Mie sã zdaje, że to bądze dosc na dzys. Ale nim jô skùnczã, jô chcã wama wszësczim żëczëc jak najlepszich swiąt. Żebë wa miała jak nôwicy do zjedzenia a do wëpica. Në tej, aufwiedersehn.
Kaszeba z Chóru
„Jackowianin”, gòdnik 1936 r.
Kaszeba i… Kasheba z Choru
Chtëż béł nym krëjamnym Kaszebą? Na to pëtanié ùdało sã òdpòwiedzec, przezérającë starnã mipolonia.net. Westrzód rozmajitëch parafialnëch kroników je téż gòdnikòwi numer „Jackowianina” z 1949 r., w jaczim nalazło sã nôzwëskò najégò aùtora a czile ò nim wiadłów. Hewò naj’ Kaszeba z Chóru to òrganista z parafie sw. Jaceka w Detroit Theofil E. Okroy (pisóné téż Okray), to je prosto pò kaszëbskù Téófil Òkrój. Jegò starszi Jan Òkrój (1825-1906) i Marianna z dodomù Kwidzyńskô (1844-1922) – bëlë z kartësczich strón. Téófil rodzony béł 15 lëstopadnika 1886 r. w Detroit. Pierszi rôz żeniałi béł z Aną Jurczik (1889-1916), z jaką miôł córkã Helénã (1910–1995), a tej wząn za białkã wierã sostrã niebòszczëcë, Martã (1892-1972) – z nią miôł córkã Dorotã (1920-2002).
Téófil òrganistowôł w rozmajitëch parafiach w Detroit, a òd lat 20. XX w. grôł kòl sw. Jaceka, dze prowadzył téż czile chórów a pisywôł do „Jackowianina”. Króm tegò skómpònowôł mùzykã do wiela piesniów a czile mszów. Ùmarł 4 abò 5 strëmiannika 1947 r.
I tuwò, pò jegò smiercë, pòjôwiô sã Kasheba z Choru, a tak pò prôwdze… Kaszëbka. Bò to prawie córka Téòfila – Dorota – je aùtorką dónégò do smarë w gòdnikòwim numrze „Jackowianina” z 1949 r. Listu Kasheba.
Są to wszëtczé kaszëbsczé tekstë z „Jackowianina”? Chtëż wié, kò je to jesz do zbadérowaniô…
Na kùńc nadczidnąc jesz mùszi, że na téma nie je niżódnym „òdkriwanim Americzi” – ju rëchli piselë ò kaszëbiznie z „Jackowianina”, m.jin. ks. Władisłôw Szulëst czë Stanisłôw Frimark. Nen slédny dôł do smarë anielsczi dolmaczënk negò tekstu z gòdnika 1932 r. w amerikańsczim pismionie „Przyjaciel Ludu Kaszubskiego”.
Summary
Kashubian language in Detroit
The parish of saint Hyacinth in Detroit, was founded in 1907. Many of the parishioners were Kashubs who emigrated in a larger groups to the USA during the second part of the 1800s. The parish newsletter, which initially was published since 1924 under the title „Nowiny Parafialne”, and from 1930 as „Jackowianin”, in addition to articles in Polish and English also contained texts written in the Kashubian language. The author was the local organist, Theofil Okroy (1886–1947), and after he died, under the name Listy Kasheba z Choru published his daughter, Dorothy (1920–2002). One of the texts was published in 2007 in the newsletter “Friend of the Kashubian People” (kasz. “Przëjacél Lëdu Kaszëbsczégo”, pol. “Przyjaciel Ludu Kaszubskiego”). In this article we add four more texts which we were able to find locate.
Translated by Stanley Frymark
* * *
KASZËBI Z CHÓRU
dzél 2
Hewò Kaszëbi z Detroit: Lemke, Gòjke, Żińda, Klebba, Elward, Òkroj, Bòjka, Krëża, Kòs, Szornak… Ne nôzwëska kaszëbsczich emigrantów, a wiele, wiele jinëch, le w zamerikanizowóny wersje, jesz w XXI w., mòże nalezc w spisënkach lëdnoscë stanu Michigan. Równak lëdze, jaczé je noszą, ju pò kaszëbskù nie gôdają, a w wikszoscë niżódny kaszëbsczi swiądë ni mają – kò na amerikańsczi zemi problemã je zrozmiec, chtëż ti Kaszëbi są? Mòże kòsmitama z planétë Nowi Kaszëbii?
Patriarcha Lemke
Bëło to w 1859 r. W Detroit zamieszkelë pierszi Kaszëbi, jaczi przecygnãlë z kòscérsczich strón: krôwc Jan Lemke, jegò białka Dorota z dodomù Rohr, jejich troje dzecy – Aleksander, Bazyli a Jan, do te sostra Dorotë Aùgùsta a dwùch kùzynów Jana ò nôzwëskù Òstrowsczi. Historëjã zamieszkaniô ti gromadczi w Detroit òpisôł w dokôzu Historya polska w Ameryce ksądz W. Kruszka: „Lemkòwie zdążali pierwotnie do Milwaukee, ale dali się namówić Żydowi, który im złote góry obiecał do pozostania na miejscu. Żyd ten powiadomił ich o zamieszkałych tutaj Polakach, wskazał nawet ulicę, na której mieszkają, i cała familia poszła na ich odszukanie. Na ulicy Clinton między Hastings i Antoine spotkali oni nieznajomego człowieka i zapytali go po niemiecku, czy nie wie, gdzie tu w Detroit mieszkają Polacy. Nieznajomy spytał dlaczego chcą to wiedzieć, a gdy mu powiedzieli, że także są Polakami, wtedy radość jego nie miała granic”.
Równak z ną pòlskòscą najich Kaszëbów béł tôczel – dr Émil Habdank Dunikòwsczi w dokôzu Wśród Polonii w Ameryce (1893) pò wizyce w Detroit tak Kaszëbów òpisôł: „Znaczną część pomiędzy nimi (jidze tuwò ò parafianów kòscoła pw. sw. Kadzmiérza – przëp. RD) stanowią Kaszubi, którzy atoli są przeważnie zgermanizowani, tak że sami uważają się za Niemców, i żyją pomiędzy Polakami tylko dla tego, aby należeć do rzymsko-katolickiej parafii”.
Bùńtë ùpiartëch Kaszëbów
Ny ‘zgermanizowóny’ Kaszëbi, chtërnëch w kùńcu XIX w. bëło w Detroit, jak pòdôwô Sztefón Ramùłt w Statystyce ludności kaszubskiej (1899), kòle 5 tësący, chòdzëlë nôprzód do ‘niemiecczégò’ kòscoła sw. Józefa, dze założëlë dwa bractwa: Różańcowé a sw. Stanisława Kòstczi. Niemcóm mia sã to baro nie widzec, temù rzucalë w Kaszëbów kamieniama. Kò cëż – czë to w Stôrim czë Nowim Kraju wiedno naszi midzë młotã a kòwadłã. Kaszëbi nalezlë na to spòsób – na Mszą do sw. Józefa szlë procesëją z kòscelnyma chòrągwiama, wiãc Niemcë mùszelë dac pòkù.
Kùreszce w 1871 r., czej Kaszëbów a Pòlôchów bëło w miesce corôz wicy, w dniu sw. Wòjcecha (23 łżëkwiata), pòwstôł kòmitet bùdowë nowégò ‘pòlsczégò’ kòscoła. W jegò skład wëszlë m.jin. naj’ Patriarcha Jan Lemke, Antón Òstrowsczi, Stanisłôw a Wòjcech Melin, Jakùb Mindak i Francëszk Rohr. Nôprzód biskùp Bòrgress, Niemc, nie dôł nó to zgòdë, kò pózni, za przëczëną ks. S. Wieczorka, sã òbdôł a Kaszëbi wzãlë sã za bùdowã. Pierszi drzewiany kòscół pw. sw. Wòjcecha wëswiãcony béł 13 lëpińca 1873 r., kònsekracjô drëdżégò, mùrowónégò, bëła w 1885 r. W nym samim rokù, w gòdnikù, biskùp Bòrgress zamknął kòscół na dwa lata. Sta sã tak za przëczëną ks. Dominika Kòlasyńsczégò, chtëren mùszôł òstawic parafiã, a dzél jegò zwòlenników nie wpùscył do kòscoła nowégò probòszcza ks. Józefa Dąbrowsczégò, jaczémù grożëlë nawetkã smiercą. Dopiérze w 1887 r. wiérny mòglë wrócëc do swòjégò kòscoła. Zôs ks. Kòlasyńsczi z karnã swòjich przëstojników, wëbùdowôł a prowadzył gwôsny niezanôleżny kòscół.
Na zôczątkù XX w. Kaszëbi ùdbëlë so wëbùdowac pòstãpną swiątnicã. W 1908 r. mdącë z wizytą w Detroit biskùp Chicago Paweł Rhode – Kaszëba rodã z Wejrowa, pòswiãcył wãdżelny kam nowégò kòscoła pw. sw. Jaceka. Prawie w ny parafie òd 1924 r. wëchôdała gazétka „Jackowianin”, do jaczi òrganista Téòfil Òkrój pisywôł swòje felietónë pò kaszëbskù.
Kaszëbsczé biznësë
Lemkòwie bëlë jedną z pierszich a nôbëlniészich kaszëbsczich familiów w Detroit – prowadzëlë rozmajité biznesë, zakłôdelë kòscołë, gazétë, szkòłë, bëlë szkólnyma, ksãżama a notariuszama.
Jinszima biznesmónama, jaczi zrobilë karierë w Americe bëlë m.jin. Żińdowie, Wòlffòwie, a Gòjcë. Ò Żińdze wspòminô Sztefón Ramùłt w Statystyce…: „Kaszuba, p. Żyńda, posiada tutaj jeden z największych browarów w Ameryce”. Jan Żińda béł rodã z Kòscérznë, piwò w Detroit robił òd 1872 r. Pòtemù firmã erbòwałë pò nim jegò dzecë a dzejała do 70. lat XX w. W jinternetowi sécë, na rozmajitëch starnach, òsoblëwie tëch, co tikają sã piwòwarstwa, mòże nalezc wiele pamiątków pò żińdowim browarze, m.jin. etiketë z bùdlów, reklamòwé plakatë, a téż tace z òdjimkã ‘brodatégò’ miéwcë firmë.
Wòlffòwie pòchôdelë z kartësczégò krézu. Ignacy Wòlff (1832–1907) béł jinżinérą – robił m.jin. w Hambùrgù a Smirnie. Czej w 80. latach XIX w., przëjachôł z familią do Americzi dorobił sã dëtka na produkcje a przedôwanim tobaczi, cygaretów a pipów. Jegò firma zwa sã „White Eagle” (kasz. Biôłi Òrzéł, pòl. Biały Orzeł).
Produkcją tobaczi zajimała sã téż manufaktura prowadzonô bez familiã Gòjków. Bëła to ùżiwka ò pòzwie Goike’s Kashub Snuff, sprzedôwónô w sklanëch bùdelkach abò blaszanëch béksach.
Naju biznesmóni bëlë téż môlowima dzejarzama, jaczi dzejalë w wielnëch kòmitetach kòscelnëch a swiecczich. Midzë jinyma Lemkòwie a Gòjcë zakłôdelë w 1904 r. „Dziennik Polski”, jaczi ùkazywôł sã jaż do 1985 r.
Żlë jidze ò gazétnictwò to wôrt wspòmnąc téż ò krótczim detrojicczim epizodze najégò pisarza Heronima Derdowsczégò, chtëren w 1885 r. redagòwôł, nôprzód „Gazetę Narodową”, a pòtemù „Pielgrzyma Polskiego”. W 1888 r. ‘łgôrz’ wëjachôł z Detroit do Wionionë.
Chtëż ti Kaszëbi są?
Na gwës w XIX w. a pewno jesz do 50. lat XX w. w wiela dodomach, na sztrasach a w krómach Detroit mógł ùczëc kaszëbską gôdkã, chtërna wespółjistnia z pòlską, niemiecką, anielską a francëską mòwą, miésza sã z nyma, bë kùreszce zdżinąc do nédżi. Dzysôdnia òstałë pò najich Kaszëbach le nôzwëska a dôczné wspòminczi ò przódkach. Kò są téż taczi, co szukają za swòjéma kòrzeniama a próbùją nalezc òdpòwiésc na pëtanié: chtëż ti Kaszëbi są (bëlë)? Historik parafie sw. Jaceka w Detroit, Michôł Królewsczi hewò tak òpisëje, co wedlë Amerikónów znaczëła pòzwa Kaszëba:
– to Niemc wëchòwóny w Pòlsce, abò Pòlôch wëchòwóny w Niemcach,
– to Niemc, jaczi gôdô pò pòlskù, abò Pòlôch jaczi gôdô pò niemieckù,
– to człowiek, jaczi pòchôdô z miészóny pòlskò-niemiecczi familie,
– to człowiek, co gôdô pò pòlskù z niemiecczim akceńtã,
– to człowiek, jaczi robi a zażiwô tobakã!
Nowé Kaszëbë
Mòże nen wspòmink ò nëch dôwnëch Kaszëbach, co mieszkelë w stanie Michigan, béł natchnienim dlô pisôrza since fiction Leo Frankòwsczégò, chtërnégò familiô prowadza w Detroit gòspòdã. Nen jinżinéra, lubòtnik fatasticzi, napisôł trilogiã pt. New Kashubia. W ji skłôd wchôdają A Boy and his Tank (1993), The War With Earth (2003), Kren of the Mitchegai (2004) – dwa slédné dzéle Frankòwsczi napisôł wespół z Dave Grossmanã.
New Kashubia òpòwiôdô historëjã planétë, na jaczi mùszelë zamieszkac wszëtcë ti, co mielë chòc trochã kaszëbsczi krwie w żëłach. Jich nowi dodóm béł całi ze złota, temù téż, żebë przeżëc mùszelë biôtkòwac jakno płatny żôłniérzowie. Bòhatérowie Frankòwsczégò mają kaszëbsczé nôzwëska: Derdowsczi, Kònkòl czë Drzéżdżón…
Kò pò nas Kaszëbach nie wszëtkò zdżinie – żëc chòc mdzemë na wëmëszlony planéce Nowô Kaszëbiô.
Summary
The Kashubians moved to Detroit, in the state of Michigan, in the second half of the 19th century. The first settlers were the Lemke family. At the end of this century, according to Stefan Ramułt, there were five thousand Kashubians in the city. Many of them were workers, they had their own stores, chancelleries and manufactures. Significant families in this community were such a surnames as: Wolff, Gojk or Żinda. The Kashubians built their own churches, such as St. Adalbert’s (Pol. Wojciech) or Hyacinth (Pol. Jacek) Church. Leo Frankowski, a writer since fiction, was also a native of Detroit and wrote New Kashubia trilogy.
Translated by Stanley Frymark
Tekst pùblikòwóny bél w dwùch dzélach w cządnikù “Pomerania” w czerwińcu a lëpińcu 2020 r.