Pomerania 1/2011

Okładka II. Zjazd Delegatów ZKP – fotoreportaż Beaty Sulickiej i Michała Kossa)
Okładka III. Młodi ambasadarowie regionu – òdjimczi archiwùm KS Pòmoraniô
Okładka IV. Zëma na Nordze – òdjimczi Édmùnd Kaminsczi

1. Spis treści

2. Edmund Szczesiak. Od redaktora
Przeżyliśmy w „Pomeranii” trudny rok. Podobno jesteśmy, jako kraj, rajską wyspą na wzburzonym oceanie kryzysu, ale słowa pocieszenia dochodzące z wysokich pięter jakoś nie do końca znajdują potwierdzenie na samym dole.
W roku, który minął, po raz pierwszy od lat nie otrzymaliśmy na „Pomeranię” ani grosza z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Budżet resortu został ponoć poważnie okrojony, no i dla nas nie starczyło.
Czytelnicy zapewne nie odczuli, że mieliśmy w ubiegłym roku prawie o połowę mniejsze fundusze niż w poprzednich latach. I tylko my w redakcji (półtora człowieka) wiemy, jaki był tego koszt. (Dziękuję w tym miejscu za nieocenioną pomoc okazaną przez Sławomira Cholchę i Janusza Kowalskiego, którzy bezinteresownie podjęli się korekty „Pomeranii”).
„Ja się wcale nie chwalę” – że zacytuję fragment piosenki wykonywanej przez Jerzego Stuhra – ale wymyśliłem sposób na kontynuowanie wydawania „Pomeranii”. Paradoksem było to, że na dodatki do naszego miesięcznika – edukacyjny i literacki – mieliśmy więcej pieniędzy niż na podstawową „Pomeranię”. Tajemnica tkwi w tym, że owe dodatki w języku kaszubskim dotuje Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, które ma w swym budżecie fundusze na wspieranie czasopism mniejszości narodowych i w języku regionalnym (czyli kaszubskim, innego bowiem o tym statusie w Polsce nie ma). Pomysł polegał na tym, żeby również w głównej „Pomeranii” wprowadzić większą liczbę stron w języku kaszubskim. Rezultat jest taki, że najbliższy rok przetrwamy. I pewnie następne lata również.
Ten numer jest już ukształtowany wedle nowych zasad. Nie dokonała się żadna wielka rewolucja, ale zmiany, oczywiście, nastąpiły. Najważniejsza to ta, że niektóre teksty ukazują się w dwóch wersjach językowych. W części „Pomeranii” powtarzają się więc te same treści, ale za to wzrosła liczba stron.
A główne pożytki z tej innowacji – mam nadzieję – będą takie, że przyczyni się ona do pogłębienia znajomości kaszubskiego, a ponadto w jeszcze większym stopniu niż dotąd „Pomerania” będzie stanowić źródło materiałów do nauki języka kaszubskiego w szkołach. Continue reading “Pomerania 1/2011”

Òpòwiédz mie bôjkã

W gòdnikù 2010 rokù, starą Nadbôłtowégò Ceńtrum Kùlturë we Gduńskù, wëszła drëkã pësznô ksążeczka z 13 kaszëbsczima bôjkama pò kaszëbskù ë pòlskù. Do ni doparłãczonô òstała platka CD – bôjczi czëtają Zbigniéw Jankòwsczi (kaszëbskô wersjô) i Violetta Seremôk-Jankòwskô (pòlskô wersjô).
Bôjczi wëbrôł dr Duszón-Władisłôw Pażdzersczi, dolmaczënk zrëchtowała Danuta Pioch a malënczi Éwa Pòklewskô-Koziełło.
Nót nadczidnąc, że ksążeczka ë platka są baro profesjonalno zrëchtowóné – cwiardô òbkłôdka, farwné malënczi, czekawô mùzyka! Mie sã baro widzy, temù wszëtczima jã bédëjã… le czë dlô wszëtczich sygnie? Chòc wëdanié ùdëtkòwioné bëło bez wiele kaszëbsczich samòrządzënów ë Ministerstwò Kùlturë, wëdrëkòwónëch òstało leno 2 tës. sztëk.
Wicy wiadłów ò ksążce nalezeta na starnie NCK, a pôrã malënków mòżeta òbezdrzec tuwò

Nazwy miesięcy i dni tygodnia

Na początku roku warto zapoznać się kaszubskimi nazwami miesięcy i dni tygodnia.

Nazwy miesięcy (pòzwë miesący):
styczeń
– stëcznik
luty – gromicznik
marzec – strëmiannik
kwiecień – łżëkwiat
maj – môj
czerwiec – czerwińc
lipiec – lëpińc
sierpień – zélnik
wrzesień – séwnik
październik – rujan
listopad – lëstopadnik, smùtan
grudzień – gòdnik

Nazwy dni tygodnia (pòzwë dniów tidzenia):
poniedziałek
– pòniedzôłk
wtorek – wtórk
środa – strzoda
czwartek – czwiôrtk
piątek – piątk
sobota – sobòta
niedziela – niedzela

Nôlepszégò na Gòdë!

W nen redosny czas
Czej zbawieniô kwiat
Wëkwitô na Gòdë
Błogòsławiąc swiat
Z serca żëczã Wama
Òb rok całi i na wiedno
Wielu brzadnëch sztërków
Cëdownégò wëkwitaniô

Do żëczbów dołącziwóm môłi gòdowi polsko-kaszëbsczi słowôrzk:

bombka – kùgla
Boże Narodzenie – Gòdë, Bòżé Narodzenié
choinka – danka
czub – czëp
Gwiazdka – Gwiôzdka
Gwiazdor – Gwiôzdór, Gwiôzdor, Gwiôzdka
kolęda – kòlãda
kolędnicy – panëszczi, gwiôzdczi
łańcuch – lińcuch
pasterka – pastórka
prezent – darënk
święta – swiãta
Wigilia – Wilëjô, Wiliô, Gwiôzdka
życzenia – żëczbë

Pomerania 12/2010

II. Uroczystość w Pelplinie (fotoreportaż Beaty Sulickiej i Michała Kossa)
III. Promocja „Pana Tadeusza” (fotoreportaż Edmunda Kamińskiego)
IV. Życzenia Akademii Kształcenia Zawodowego

2. Od redaktora
Przed nami święta Bożego Narodzenia. Gòdë – jak je nazywamy na Kaszubach. Dni oczekiwane, radosne, rodzinne, zwrócone ku tradycji, chociaż już nie w takim stopniu jak drzewiej bywało. Wystarczy sięgnąć do wspomnień osób pamiętających tamte, wcale nie tak odległe czasy, żeby przekonać się, jak bogate w zwyczaje i obrzędy były okresy bożonarodzeniowy i poprzedzający go adwent.
Na szczęście nie wszystko stracone. Święta wciąż mają swój niepowtarzalny charakter, nastrój i bogaty rytuał, chociaż bardziej niż kiedyś ujednolicony. Powoli jednak wracają niektóre dawne tradycje, jak choćby kolędnicy-przebierańcy odwiedzający wieczorami domostwa – popularna ongiś gwiôzdka (pisze o niej Andrzej Busler, przypominając stare zwëczi). Gòdë to wspaniała okazja, żeby zadbać nie tylko o to, aby miały radosny charakter, służyły pojednaniu i zgodzie, ale i utrwalały naszą regionalną tożsamość.
Edmund Szczesiak

Continue reading “Pomerania 12/2010”

Filarë zemi ks. Czaleja

Ks. Sławòmir Czalej – direktór gduńsczégò partu „Gościa Niedzielnego”, gazétnik w kòloratce, wanożnik, repòrtażista, fòtografa… Chòc zwãdrowôł wnetka całi swiat to prawie Kaszëbë są dlô niegò nôpëszniészą krôjną na swiece.
Ò ti krôjnie (chòc ni blós, bò zachôdô m.jin. do Peru) mòże przeczëtac w ksążce pt. Filary ziemi. Reportaże z Pomorza 2004-2010 jakô òstała wëdónô bez Wëdôwiznã Región z Gdinie.
W wicy jak 50 reportażach, òbwònionëch przesnôżima òdjimkama (!), czëtińc wãdrëje szlachama historie, szlachama lëdzczich kawlów – smùtnëch, redostnëch, czasã nie do ùwierzeniô…
Rôz je w Piôsznicë, Jastarni, na Głodnicë, w Pùckù… jiną razą rëszô „sztëk za naju kaszëbsczé wrëczi”… na Kòcewié. Pòtemù cygnie za òcean dze w Kanadze szukô, ë najdëje (!), Kaszëbów… A co jô wama mdã wiele pisôł: wôrt je pò ną ksążkã sygnąc!
Przepëszny darënk na gwiôzdkã! Serdeczno bédëjã!

Pòeticczé skrë

Lubòtnikóm kaszëbsczi pòézje, badéróm jãzëka ë lëteraturë, szkólnym, dzecóm, starszim, bédëjã antologiã pt. Skrë ùsôdzkòwi mòcë zrëchtowóną bez Grégòra J. Schramke. Òbjimô òna cząd 1991-2008. W ksążce nalazłë sã biogramë i wiérztë 41 autorów. Razã je w ni 250 rozmajitëch wiérztów.
Do te je zestôwk dzysdniowëch ùsôdzców, jaczi nie òstalë wparłãczony do zbiéru, słowôrzk ë alfabétny spisënk wiérztów.
Ksążkã wëdała Wëdôwizna Región z Gdinie.

Ne starnë ùżëwôją kùszków (an. cookies). Przezérając je bez zjinaczi ùstôwù przezérnika dôwôsz zgòdã do jich spamiãtëwaniô.