NASI CHŁOPCY. Mieszkańcy Pomorza w armii III Rzeszy to titël wëstôwkù (òtemkniãcé 11.7.2025) zrëchtowónégò bez Mùzeùm Gduńska ò lëdzach z Pòmòrzégò, jaczi òb czas 2. swiatowi wòjnë slużëlë w niemiecczich mùńdurach. Kò prawie ò tëch lëdzach trzeba gadac, jak to pisalë w wòjnowëch gazétach: żôlnierze w niemiecczim wòjskù, nié niemieczi żôlnierze!
A żebë wiedzec, jak to bëlo òbczas òkùpacje na Pòmòrzim, dôwajã tuwò czilenôsce artiklów ò terrorze, germanizacje, ‘wcyganim’ Kaszëbów na Niemiecczé Nôrodné Lëstë czë ùcékanim przed pòbòrã abò z niemiecczégò wòjska… Móm nôdzejã, że niejedny mdą chcelë pòznac naju zapëzgloną historëjã…
Rozmieje so, że to je blós malińczi wëjimk. Wicy materialów móże nalezc we wielnëch cyfrowëch biblotekach, do czegò baro serdeczno zachãcywóm.
“Wiadomości Polskie” nr 29, 25.9.1940.
“Osa pismo satyryczno-humorystyczne” nr 5, 1941. Jo! Òbczas òkùpacje lëdze téż chcelë so pòsmiôc 🙂
W 2014 rokù, w jedną noc, napisôl jem na prozatorsczi kònkùrs miona Jana Drzéżdżona, òpòwiesc Naju krëwia. Dostôł jem tedë zó niã wëprzédnienié, a tej bëla òna dónô do smarë w pòkònkùrsowim zbiérkù Chceta wiãcy krwie? Zôs w 2019 rokù Téater Zymk zrëchtowôl nen tekst na binã – gróny bél gwës wicy jak 30 razy. W lëpińcu 2025 rokù krócëchny sztëczk ti òpòwiescë – nôgranié w kaszëbsczim jãzëkù a dolmaczënczi na pòlsczi i anielsczi jãzëk, bëlë dóné na wëstawã NASI CHŁOPCY w Mùzeùm Gduńska…
NAJU KRËWIA
Chceta krëwi? Chceta. Jo. Gôdôta, że nié. Jo, gôdôta, a rzëgôta. Mglejeta. Krëwawi blutczi w gãbã nie weznieta, ale za krëwią wa jesta. Jo, jo. Ni ma co gadac, ni ma co sã sromac, zwierzãta, co sznëkrëjeta pò zdrzélnikach za krëwawą blutką. W swòjich jinternetach za nią szukôta. Leno żebë bëła dalek òd waju, dalek. Kò nie chceta czëc ji pôchë. Jô krëwia móm widzóné. Krëwia móm pùszczoné. Krëwia móm szmakóné. Krëwia móm czëté. Bezswiądno a swiądno. Bë żëc. W krëwawim, bezgrzesznym, przez ksãdza pòbłogòsławionym akce jem béł spłodzonym. W wzdichnienim, w jãknienim, w nym pierszim bólu łakòtnym spłodzëlë mie prawi tatk z prawą nënką. Tak gôdelë. Tak jem czuł. Je to abë prôwda? Kò mòże ksãdza w nym akce nie bëło. Bóg béł. Na gwës béł. Bò jô jem. W krëwi béł jem rodzony. Z bólã. Z krzikã. W bezswiądze widny a krëwawi. W niepamiãcë. W ùrzasu ómë, co ùzdrza nen krëwawi czôpk na mòji głowie. Chwaca różeńc a zataca sã w mòdlëtwie. Na sztërë lata. Tej ùmarła. Taką ją pamiãtajã. Czôrną, zataconą w nórce jizbë. Stôrą, zmôrloną, wmòdloną, dôczną, ze zdrokã w òbrôz Czãstochòwsczi Matczi zazdrzónym. Za mie sã mòdla. Za mie wëcyrała czôrné pôcorë różeńca. Mającë piãc lat òszmakôł jem krëwi. Pãkł szos. Zabił jem bracynã. Z zabôwczi, co jô jã w dzecné, niespòkójné a chcëwé rãce chwacył. Pãkł szos. Serce pãkło. Pãkło sëmienié. Z tatka, lesnégò, flińtë zabił jem môłégò brata. Mòjégò môłégò brata. Jezë! Mëslôł mój tatk ò ni, czej jednôsce lat pózni pôdôł trafiony niemiecczim szosã w Piôsznicë? Mëslôł ò ti nabiti flince, co jã pò jachce na stole w paradnicë miôł òstawioné, a sóm szedł bùszny dzëka òprawiac? Mëslôł ò mie? Mëslôł ò bezswiądnym mòrdarzu? Mëslôł ò swòji białce, co w wejrowsczi sôdzë pëta ò niegò niemiecczégò wachtarza? Mëslôł òn, czej z jinszima leżôł w krëwawi kùlë? Czej na òtemkłé z ùrzasu òczë sëpelë mù piôsk? A mòże nie béł ùrzasłi. Mòże béł spòkójny. Cekawi, cëż tã ù górë, w ti mòdroscë, nad tima gajdama tacy. Jô pamiãtajã. Wszëtkò pamiãtajã. Béł jem tam tedë z mëmą. Przed ną sôdzą. Wejrowską sôdzą. W mùńdurkù zapinónym knąpama zdobionyma pòlsczim òrzłã z kòruną. Młodi bòhatéra. Młodi glëpéra. Stojôł jem przed Panã. Taczi malińczi pòd jegò zdrokã. Taczi ùrzasłi. Bòjący. Tedë òn béł Panã. Nen wachtôrz niemiecczi, chtëren miôł prawò dac mie w gãbã. – Du polnische Schweine! – riknął. – Weg, weg. Wnenczas jegò bëło prawò. Mój béł leno ból. Mój béł ùrzas. Mój béł górz. Stolemny górz. Stolemny strach. Mòja bëła krëwia, płënącô pò lëpach łizawą stegną. Mëmë bëłë łizë, nimòc a mòdlëtwa òpòcuszkù szeptónô. Pamiãtajã ne grzëmiącé szosë, co më je nazôd òb drogã dodóm jidącë czëlë. Pamiãtajã nen mój strach a chùtczé, nadzwëk spòkójny mëmë, szeptanié „wieczny òdpòczink dôj mù Panie, wieczny òdpòczink dôj mù Panie”. Mia czëcé, przeczëcé, widzenié? Òna wiedza. Òna dobrze wiedza. Wiedza rëchli. Wëczëta to z òczów negò wachtarza w wejrowsczi sôdzë? – Tatk nie przińdze dodóm – rzekła do mòji sostrë, co za nama doma żdała. – Nie przińdze nazôd… Krëwia chilnãła. Jegò krëwia wmikłô je w las. W jegò las. Kòchóny las. We dwie klëkłë kòl se płaczącë a całą noc òdmôwiałë krëwawi różeńc. Bòlesny, pùstonocny różeńc. Krëwawą zmòklëzną w piôszniczim Ògrójcu pò tatowich skarniach ceczący, krëwią w piôsznicczi Gòlgòce z jegò, kùlą przebitégò, bòkù triskający. Z jegò krzikã, z jegò bólã, z jegò slédnym, bòlącym sëmienié, wspòminkã ti flintë, co jã tedë w paradnicë miôł òstawioné, a sóm szedł bùszny dzëka òprawiac.
