Znajeta tak co: gromicznik, Gromicznô a gromica

Gromicznik to je pò pòlskù “luty”. Nen miesąc swòjã kaszëbską pòzwã wząn òd swiãta Matczi Bòsczi Gromiczny to je Pańsczégò Òfiarowaniô (2.02). W nen dzéń wôrt je bôczno zdrzec, co sã na swiece dzeje, kò kaszëbsczé przëslowia gôdają:

Jak w Gromiczną taje, biédné bãdą ùrodzaje.
Jak w Gromiczną z dakù kapie, niech le jesz stoją w chléwie szkapë.
Jak na Gromiczną zelga, to mniedwiédz bùdã pòprôwiô.
Jak w Gromiczną taje, co drëdżé pòd gãsą bãdze czësté jaje.
Jak w Gromiczną chwôcy mróz, bãdą pòla pôłné zbóż.

Na Gromiczną pò kòscolach swiãcóné są gromice, jaczé brëkòwóné mògą bëc do:
– òchrónë chëczów przed grzëmòtã a ògniã,
– òdnëkiwaniô diôbla,
– òchrónë przed atakã wilków,
– zamôwianiô chòroscë, co pòzywónô je różą,
– wskôzaniô ùmiérającémù drodżi do nieba,
– robieniô krziżików, jaczé są kladlé niebòszczëkòwi na piérsë ë pòd pôchë, co zabezpieczô żëwëch w przëtrôfkù, jabkë nen ùmarli bél wieszczim.

Jednô familiô ze Strzelna – Żôczkòwie, jesz dzysôdnia robi doma wòskòwé, fejn wòniającé za miodã, gromice. Niżi mòże òbezdrzec jak to kòl nich wëzdrzi. Òdjimczi zrobia Aleksãdra Ôbram, chtërny wiôldżé Bóg zaplac za zgòdã na pùblikacjã. A żlë chto mdze miôl doma za wiele wòskù, tej Ôbramòwie rôd gò òd Waju wezną 🙂

Continue reading “Znajeta tak co: gromicznik, Gromicznô a gromica”

Znajeta tak co: Pùpa

franc

Ò pùpie dlô stôrégò brutmana (30 lat) i stôri brutczi (30 lat) pisôl jem ju rëchli tuwò. Przëbôczã, że pùpa dôrowónô je z leżnoscë 30 roczëznë ùrodzeniô brutmana czë brutczi, jaczi jesz nie nalezlë swòji drëdżi pòlowë. Zrobionô je z bëlnëch ruchnów – kò mùszi bëc pëszno òbloklô, żebë sromòtë nie bëlo. Wëpchónô móże bëc slomą, sanã, czë szôtorama. Dobrze je, żebë wszëtcë we wsë jã widzelë, temù nôlepi jã pòsadzëc przed dodomã na lawie. Pòtemù pewno sedzy biédnô dzes schòwónô na pszãtrze, abò w jaczi krëjamny jizbie. Nen wcyg żëwi zwëk znóny je w Lebczu, Strzelnie i Mierëszënie.
Òd mòji mëmë ë sąsôdczi ze Starzëna czul jem jesz ò jednym szpòrce, jaczi sã robi stôrémù kawalérowi na 30 ùrodzënë – wklôdô sã taczémù gãsé jajo pòd pierzënã, żebë nen so cos wësedzôl… Jesz dze jindze dôwalo sã za taczégò bëńlã na mszą…
A móże jesz w jaczich wsach je pùpa znónô, abò są jesz jinszé szpòrtë? Dôjta znac w kòmeńtérach.
Bóg zaplac Aleksandrze Ôbram i Grégòrowi Renuszowi za wiadla.

Pùpa dlô brutczi - Frãc
Pùpa dlô brutczi – Frãc
Pùpa dlô brutmana – Hela
Pùpa dlô brutmana – Hela (foto: A. Ôbram)

Zrealizowano w ramach stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Znajeta tak co: Scynanié kani

SONY DSC

Wczerô tj. 23 czerwińca, tzn. na swiãtojańczi, abò sobótczi, béł jem na dwùch szpektôczlach pt. Scynanié kani. Nen stôrodôwny kaszëbsczi òbrzãd przedstôwióny béł ò 5 pò pôłnim w Wejrowie a pòtemù ò 7 wieczór w Strzelnie.

W Wejrowie sprôwcama negò widzawiszcza, prôwdã rzec hepeningù bëłë Téater Zymk, wejrowsczé Mùzeùm, Chùr Lutnia z Lëzëna, stowôra młodëch Kaszëbów Nowô Tatczëzna a Fundacja im. Księdza Profesora Włodzimierza Sedlaka. Pòchód z kanią (ekòlodze a òbróńcowie prawów zwierzãtów spòkójno – kania bëła dót – z szôtorów zrobionô a piórama nafùlowónô) wëszedł z Mùzeùm a rëgnął szasëjama Miasta bez deptak na rénk. Trzôskù a zadzëwòwaniô dało wiele. Przédné zewiszcze negò widzawiszcza bëło: Dobrô zmiana – zabic kaniã! Na kùńc, a bëło to kòle sztaturë Remùsa, czësto procëm zwëkòwi, Sãdzô kaniã ùwòlnił z wszelejaczich winów! Chòc tak sã sta ptôch nen lëchi, kò sedzy w nim jaczi demón czë czarownica, òstôł bez lëdzy rozszarpóny do nédżi, tak że pióra sëpnãłë na òbrôz malowóny bez Maceja Bibersteina a wejrowsczi flaster. Jesz na kùńc zaspiéwelë më kaszëbsczi himn: Zemia rodnô, pëszny kaszëbsczi kraju… a flot bierzącë z dodomù białkã, pònëkelë më na nordã Kaszëbsczi, do Strzelna.

Chcałobë sã napisac, że w Strzelnie bëło tak jak stôri zwëk kôże. Béł Łówczi, Rakôrz, Sãdzy, Szôłtës, Draszk, Żid niosący kòtë w miechù a Kat na kòniu, bëłë snôżé brutczi, co cygnãłë kawle, jaczich chłopów dostóną, wszëtkò bëło jak bë mia bëc, leno… Szkòda, że wikszosc pòstacëjów stojała staticzno na binie a nié, na przëmiôr na jaczi grzëpie westrzód łąków. Szkòda, że jãzëczi pòlsczi z kaszëbsczim bëłë tak baro wëmiészóné – wicy mie bë sã widzało, czejbë w całoscë bëło pò kaszëbskù, abò pò pòlskù… Në jo, ni ma co za wiele gniesc, kùńc kùńców kania w Strzelnie bëła scãtô (za drëdżim pòdjachanim do ni Kata, co miescy sã w normie, ë nijak nie dôwô leżnoscë do pògòrchë ani smiéchù), bez co wszëtczé nieszczescô, pladżi, grzéchë òstałë òd lëdzy òdnëkóné.

Tima co zorganizowelë latosé Scynanié kani w Wejrowie i Strzelnie wiôldżé Bóg zapłac. Pò tak czims człowiek czëje sã wiele lżi…

PS.

W Strzelnie na zôczątkù widzawiszcza Scynaniô, stojącë parót, zaspiéwelë më himn kaszëbsczi, tj. Tam dze Wisła òd Krakòwa… Czej më dospiéwelë do Krakòwa katowsczi kóń z redoscë wiesół zarżôł… Bëło to dlô mie jak znak. Pò prôwdze nadzwëkòwi symbòl. Niechtërny wiedzą ò co jidze 😉

PS.2

Dlô nëch, co chcą wiedzec, cëż to je za dzywny zwëk no Scynanié kani krótczé jinfò pò pòlskù pòd òdjimkama . Continue reading “Znajeta tak co: Scynanié kani”

Ne starnë ùżëwôją kùszków (an. cookies). Przezérając je bez zjinaczi ùstôwù przezérnika dôwôsz zgòdã do jich spamiãtëwaniô.