Më, Kaszëbi, jesmë lëdzamë spòkójnyma a pògòdzonyma ze swiatã, jaczi je wkól nas. Żebë naju rëszëc (pòrëszëc, wzrëszëc), to mùszi narobic fëst trzôskù, chòcbë… robiącë ò nas film. Dôwno westrzód naju to nie dalo tëli pòrëchù, jak w séwnikù 2018 rokù, czej na kinowé ekranë trafil dlugò żdóny „Kamerdiner” Filipa Bajona.
Trzeba rzec, że no dludżé żdanié bëlo fùlné nôdzeje na bëlny film ò naju spòlëznie. Czej kùreszce më sã dożdalë, to dostelë më… në prawie co? Wedle mie dobrze (leno?) wëmalowóny òbrôz kaszëbsczégò swiata pierszi pòlowë XX stalata. Blós żôl, że brzadë naju kùlturë z ny drëdżi pòlowë negò stalata nen òbrôz falszëją. Przede wszëtczim jidze tuwò ò dobiér kaszëbsczich spiéwów. Kò ne piesnie nijak ni mòglë bëc spiéwóné ani w 1909 ani w 1920 rokù. Co wicy, chòcbë taczé „Kaszëbsczé jezora” czë „Tu je nasza zemia” nie są lëdowima, leno aùtorsczima kòmpòzycjama. Jo, jo, pòlsczémù widzowi to nie mdze wadzëlo, fòlklor jak fòlklor, ale mie ne wëzwëskóné piesnie zrobilë nerwés. Jistno bél jem nerwés widzącë Kaszëbów w terôczasnëch swietlëcowëch strojach… Dzãka Bògù a mòntażisce, jak chùtkò sã na ekranie pòjawilë, tak flot zdżinãlë.
Jinô sprawa, jakô mie sã w nym bajonowsczim òbrazu nie widza: dze pòdzalë sã ewanielicë? Doch w nëch czasach na Pòmòrzim religiô bëla dlô lëdzy wôżniészô jak nôrodnosc. Co wicy to prawie religô, nié jãzëk, nié etniczné pòchôdanié, definiowa pòczëcé czim jô jem…
Jinëch felów a niezgódnëch z faktama rzeczi je jesz wicy – chòcbë stojącô na sztrądze zniszczonô sanitarka. Bëlë òbczas pierszi swiatowi wòjnë jaczé bitwë na kaszëbsczi zemi?
Tej co, wôrt òbezdrzec nen film? Pewno, że jo! Przede wszëtczim dlô pësznëch òbrazów, dlô baro bëlny achtorsczi grë a dlô fabùlë. W niejednëch recenzjach nalezc móże rozczarowanié grą Sebastiana Fabijańsczégò (Mateùsz Kroll) – wedle mie jegò kreacjô bëlno òddôwô kaszëbską dëszã, bez protestu bierzącą, co swiat mù dôwô. Milotny wątk téż pòkazëje, jak kòchają Kaszëbi – baro widza mie sã scena, dze Marita (w ti rolë Marianna Zydek) pitô Mateùsza, co z nima mdze, a ten òdpòwiôdô krótkò: „nic” a tëli…
Symbòliczi w filmie nalézemë baro wiele: ùcékanié czasu, żdanié nó to, co mùszi bëc, kùńc znónégò, bezpiecznégò swiata…
Pierszi rôz, czej jem òbzérôl „Kamerdinera”, wëdôwa mie sã, że je òn taczi jaczis pòszarpóny, pòsekóny, le za drëdżim razã zrozmiôl jem kùńszt reżisera – je to logiczno, pòsklôdóny z môlëch òbrôzków, widzali òbrôz. Chòc kąsk za dludżi…
Czekawé jak nen film zrozmieją mlodi Kaszëbi – licealiscë, czë sztudérzë? Strzimią ne 2 a pól gòdzënë?
Mëszlã, że bez bëlnégò historiczno-kùlturowégò wprowadzeniô, nié le Pòlôszë ale téż nieòbeznóny z nają kaszëbską, zapëzgloną historëją, Kaszëbi, mdą mielë klopòt ze zrozmienim negò dokôzu.
Òglowò dôwajã 5 z dlllllllludżim minusã.
Terôzkã bierzã sã za czëtanié pòwiescë, kò akcjô dzeje sã w mòjëch stronach – Starzëno, Starzińsczi Dwór, Klanino, Krokòwa, Piôsznica… a żdajã za telewizyjnym serialã. Je wôrt!
