Sajdającé pajczi, balónë, pistóle, centczi, kòrczi, bòmczi, pùkawczi, lizaczi, kùgle na gùmce… Cëda, panie, cëda, jednym słowã farwno na òdpùstowëch bùdach 31 maja we Wejrowie.
Panëszczi
Jistno jak na Wilëjã tak na Zylwestra pò Starzënie – mòji rodny wsë, chòdzą panëszczi, zwóné gwiôzdkama. Òkróm kónia, bòcóna, pùrtka, kòzë, mùzykańta, babë a strëcha są jesz Stôri i Nowi Rok a miedwiédz.
Nôprzód czëc je zwónk, tej do chëczi przëchôdô panëszka, chtërnô sã pitô, czë gwiôzdczi mògą przińc. Żlë gòspòdôrz sã gòdzy, dôwô ji czile złotëch, a tej za pôrã, pôranôsce minut, panëszczi przëchôdają tuńcëjąc, skôcząc a wëjąc przë zwãkach akòrdeònu. Dôwni lëdze wpùszcziwelë je dodóm, terôczas pòzwôlają le głëpiec bùten. We Wilëjã a Zylwestra za panëszkama nëkają dzecë. Biéda temù kògò chwacą – nen dostôwô rzniątkã pédama.
Na òjdimkù panëszczi 1957/58 r. (ze zbiorów Ùlë Witkòwsczi)
Gwiôzdor
Gwiôzdor, pierwòszno gwës zwóny Gwiôdką, to pòstacëjô, chtërnô na Wilëjã przëchôdô do môłëch dzecy, pitô z pôcérza, grzécznym dôwô darënczi a nielósym rózgã.
Przezeblokłi je w grëbi kòżëch (dôwni béł òbkrãcony słomą), na głowie mô mùcã, na nogach skòrznie, na gãbã zakłôdô larwã z brodą. Jegò atribùtama są: zwónk, rózga abò palëca. Darënczi trzimie we wiôldżim miechù.
Gwiôzdorã straszoné są dzecë òb czas jagwańtu: Bądzta grzéczny bò Gwiôzdor wszëtkò widzy, a wama nick nie przëniese. Tak tej Gwiôzdor je brëkòwny w dëscyplinowanim dzecy.
Na pòstacëjô je téż w karnie panëszków zwónëch téż gwiôzdkama, co chòdzą pò wsë we Wilëjã wieczór.
Terôczas Gwiôzdor milony je ze swiãtim Mikòłajã. Nót wiedzec, że są to dwie apartné pòstacëje. Mikòłôj przëchôdô 6 gòdnika, wkłôdô miodnioscë do bótów, a nicht gò kòl tegò nie widzy. Zôs Gwiôzdor pòjôwiô sã na na wilëjã Gòdów.
W Starzënie Gwiôzdor przëchôdôł òb czas Wilëji, a tej drëdżi rôz jak bëła gwiôzdka rëchtowónô w stëcznikù dlô dzecy z „kòłchòzowëch”* familëjów.
Na òdjimkù taczi „kòłchòzowi” Gwiôzdor z pòczątkù 80. lat.
*kòłchòz – Rolniczô Spółdzeniô Produkcyjnô.
Pùpa
Dlô nëch, co skùńczëlë 30 lat a jesz nie nalezlë swòji drëdżi pòłowë, kréwni abò drëchòwie robią z szôtorów pùpã. Dlô stôrëch kawalérów je to snôżô białeczka, dlô stôrëch brutków – pëszny chłop.
Pùpã robi sã nié le dlô szpòrtu, ale téż dlô zachãtë, bë „stôri” sã w żëcym za ną prôwdzëwą miłotą rozezdrzelë 😉
Nen czekawi zwëk jesz tam-sam je na Kaszëbach kùltiwòwóny.
Na òdjimkù chłopskô pùpa dlô brutczi pòzwónô Frãc.
Wiôldżé dzãka dlô mòji drëszczi, chtërna prawie szukô za prôwdzëwim, bëlnym, fòrsz chłopã, nôlepi Kaszëbą, za pòzwòlenié òpùblikòwaniô òdjimka ji „bëńla”, jaczégò dostała na 30-té ùrodzënë.
