Pomerania 2/2012

Od redaktora
Nauczyciel języka kaszubskiego, który nie wie, gdzie wstawić ë, ò czy ô? – niestety, obok wielu znakomitych „szkólnëch” zdarzają się i tacy. Od tego roku ta sytuacja ma się zmienić. W życie wchodzi regulamin określający nowe zasady egzaminu dla nauczycieli. Teraz każdy chętny do pracy w szkole będzie musiał wykazać się nie tylko umiejętnością mówienia po kaszubsku, ale i pisania. Pierwsi nauczyciele zmierzą się z dwuczęściowym egzaminem na wiosnę. To dobra wiadomość dla kaszubszczyzny, bo dotychczasowy stan trudno nazwać normalnym. Nauczyciel języka angielskiego, który nie potrafi pisać po angielsku, raczej nie miałby szans na pracę w swoim zawodzie w żadnej szkole. Dopóki brakowało chętnych do pracy, dopóty musieliśmy na nich „chuchać i dmuchać”. Teraz robimy krok do przodu – podkreśla Renata Mistarz, sekretarz Komisji Orzekającej o znajomości języka kaszubskiego i współautorka reformy egzaminu. W tym numerze „Pomeranii” przypominamy Towarzystwo Młodokaszubów. Profesor Cezary Obracht-Prondzyński pokazuje m.in. kontekst historyczny, w którym powstała ta organizacja, i ludzi ją tworzących. W roku poświęconym Młodokaszubom warto przypomnieć, że w tym szacownym gronie byli nie tylko Majkowski, Karnowski i Heyke. Tym razem ukazujemy sylwetki kilku osób związanych z Kociewiem. Józef Wrycza, Bolesław Piechowski, Izydor Brejski czy Bernard Sojecki mieli niemały udział w powstaniu czasopisma „Gryf” i Towarzystwa Młodokaszubów, a dwaj pierwsi także w ustaleniu zasad pisowni kaszubskiej. Zachęcamy do szukania śladów tego ruchu w Waszych miejscowościach. Na pamięć zasługują nie tylko najwybitniejsi Młodokaszubi.
Dariusz Majkowski Continue reading “Pomerania 2/2012”

9 Verba Sacra w Wejrowie

Na latosy Verba Sacra, jakô bëła 23 stëcznika w wejrowsczi kòlegiace, czëc sã dało trzë jãzëczi: pòlsczi, łacëzna ë kaszëbsczi. Pò pòlskù bëłë wszelejaczé pòwitaniô, przemówieniô, pòdzãkòwaniô a teòlogiczny kòméntér do psalmów ò. Adama Sykòrë. W nym drëdżim, do mùzyczi ùsadzony bez dżezmena Cezarégò Pôcórka, spiéwała Antonina Krzisztóń. Zôs pò kaszëbskù psalmë cytowóné w Nowim Testameńce czëtała Danuta Stenka ë niespòdzajno… przezeblokłi w kaszëbsczzé ruchna abp Sławòj Leszk Głódz.
Latosô edicjô Verba Sacra – Swiãtô Mòwa bëła latos namienionô pamiãcë Wòjcecha Czedrowsczégò. Continue reading “9 Verba Sacra w Wejrowie”

Repòrtaże z Gôchów

Łoni, na zymkù a jeseni, w Tëchòmim, kaszëbsczi gazétnicë a sztudérze brelë ùdzél w warkòwniach tikającëch sã pisaniégò repòrtażów. Pòmôgelë jima w tim m.jin. red. Édmùńd Szczesôk – przédny redachtór cządnika Pòmeraniô, prof. Jolanta Mackewicz z Gduńsczégò Ùniwersytetu ë Kazmiérz Rolbiecczi – fòtografik.
W stëcznikù 2012 r. brzôd ny robòtë ùkôzôł sã w zbiérkù pt. Na Gôchach. Mòże w nim nalezc czile repòrtażów ë fòtorepòrtażów. Tekstë tikają sã historiów ò lëdzach i môlach zrzeszonëch z Gôchama. Wszëtkò pòdóné je w kaszëbsczi gôdce.
Warkòwniów dozérôł Pioter Dzekanowsczi – przédny redachtór Bëtowsczégò Kùriera, chtëren téż zajął sã redakcją ksążczi.

Verba Sacra 2012

W pòniedzôłk 23 stëcznika w Wejrowie mdze mòżna wësłëchac dzélëków z Knédżi Psalmów, przedolmaczonëch z hebrajsczégò na kaszëbsczi bez ò. Adama Sykòrã. Psalmë mdze czëtac Danuta Stenka. Mùzykã zrëchtowôł Cezari Pôcórk a spiéwac mdze Antonina Krzisztóń.

Wicy na starnie WCK w Wejrowie

ORP Kaszub

Pòlskô Wòjnowô Marinarka mia trzë okrãtë ò pòzwie KASZUB.
Pierszi – torpedówc, zwòdowóny w 1914 r. w Niemcach, pò I wòjnie swiatowi òstôł przekôzóny Pòlsce. W pòlsczi marinarce służił w latach 1921-25.
Drëdżi – pòdwòdny, zwòdowóny w 1952 r. w Rosëji. W pòlsczi marinarce służił w latach 1954-63.
Trzecy – kòrwéta, zwòdowóny béł w 1987 r. w Nordowi Stocznie we Gduńskù. Płiwô do dzysô.

Dwa pierszé òkrãtë pòzwóné ORP Kaszub bëłë dosc pechòwé. Pierszi zatonął we Gduńskù bez wëbùchniãcé kòtła. W wëpôdkù zdżinãlë trzeji marinôcze, chtërny pòchòwóny są w Pùckù. Drëdżi w 1957 r. wjachôł na rewã kòle Mòrsczi Krinicë. Òb czas retunkòwi akcje zdżinãło trzech marinôczów. Trzecy mô wicy szczescô, chòc… òb czas wòdowaniô wnetka bë wjachôł dzobã w tribùnã z wôżnyma lëdzama.

Òd 1920 r. w marinarce wòjnowi służił òkrãt „Pòmòrzanin”, chtëren w latach 1922-24 płiwôł w hańdlowi marinarce pòd pòzwą „Kaszuba”. W 1924 r. zôs òstôł wcelony do wòjnowi marinarczi a z „Kaszuba” stôł sã  nazôd„Pomorzaninem”. W 1932 r. wëcopóny ze służbë, ë płiwôł pò Wisle jakno hańdlowò-pasażersczi bôt „Pomian”. Pomian je gwës spòlaszałim kaszëbsczim słowã pòmión, jaczé pò pòlskù znaczi „echo”.

Wicy wiadłów na Wikipedëji:
ORP Kaszub – torpedówc (wicy téż tuwò)
ORP Kaszub – pòdwòdny (wicy téż tuwò)
ORP Kaszub – kòrwéta (wicy téż tuwò)
ORP Pomorzanin (Kaszuba)

Pomerania 1/2012

II Zrzeszenié mô 55 lat
III Podaruj swojemu dziecku kaszubską bajkę
IV Życzenia noworoczne Kaszubskiego Instytutu Rozwoju

Od redaktora
Pò mie swiata nie mdze
Jô to wiém ju dzysô
Tak pisał w jednym ze swoich wierszy Stanisław Janke. Dotychczasowy redaktor naczelny Edmund Szczesiak jest znany ze swej skromności i z pewnością tak o sobie nie pomyślał, ale wielu Czytelników nie wyobraża sobie „Pomeranii” bez niego. W końcu przez 11 lat służył naszemu pismu swoją wiedzą, umiejętnościami i sercem. Nie podkreślał swoich zasług, nie robił z siebie męczennika za sprawę kaszubską, tylko po prostu pracował. Dziękujemy Panie Edmundzie za ten czas. Dług wobec „Pomeranii”, o którym często Pan wspominał, został już spłacony z nawiązką. Podziękowania należą się też wszystkim współpracownikom oraz członkom Kolegium Redakcyjnego z jego przewodniczącym Wiktorem Peplińskim na czele.
Postaram się nie zepsuć tego, co mój poprzednik wypracował, choć jak każdy redaktor naczelny, chcę wnieść coś nowego. Do współpracy zapraszam wszystkich zainteresowanych sprawami Pomorza, naszą kulturą, historią, językiem kaszubskim, gwarą kociewską… Mam nadzieję, że Czytelnicy zaakceptują lekko odmienioną „Pomeranię”, którą już przygotowujemy na luty (numer styczniowy jeszcze prawie w całości został zaplanowany i przygotowany przez E. Szczesiaka).
W tej „Pomeranii” piszemy m.in. o sprawach związanych z pozyskiwaniem energii. Atom, gaz łupkowy, wiatraki – to słowa, które pojawiają się już nie tylko w rozmowach specjalistów czy działaczy ekologicznych, ale także „zwyczajnych” mieszkańców Kaszub, Kociewia, Krajny, Borów Tucholskich. Mówi się o nich z nutką nadziei na rozwój gospodarczy naszego regionu, ale coraz częściej również z obawami o środowisko. Na razie nie można jeszcze jednoznacznie podsumować możliwych strat i zysków, ale na pewno należy o tym pisać. Nic więc dziwnego, że i na naszych łamach te tematy wysuwają się na pierwszy plan.
I jeszcze krótkie życzenia: oby ten nowy rok był dobry dla wszystkich Czytelników „Pomeranii”, a kryzys, który coraz bardziej odczuwamy na własnej skórze, niech omija naszą ziemię i kulturę z daleka. Jak napisaliśmy na okładce, wejdźmy w ten rok z nowymi nadziejami.
Dariusz Majkowski Continue reading “Pomerania 1/2012”

Panëszczi

Jistno jak na Wilëjã tak na ZylwestraStarzënie – mòji rodny wsë, chòdzą panëszczi, zwóné gwiôzdkama. Òkróm kónia, bòcóna, pùrtka, kòzë, mùzykańta, babë a strëcha są jesz Stôri i Nowi Rok a miedwiédz.
Nôprzód czëc je zwónk, tej do chëczi przëchôdô panëszka, chtërnô sã pitô, czë gwiôzdczi mògą przińc. Żlë gòspòdôrz sã gòdzy, dôwô ji czile złotëch, a tej za pôrã, pôranôsce minut, panëszczi przëchôdają tuńcëjąc, skôcząc a wëjąc przë zwãkach akòrdeònu. Dôwni lëdze wpùszcziwelë je dodóm, terôczas pòzwôlają le głëpiec bùten. We Wilëjã a Zylwestra za panëszkama nëkają dzecë. Biéda temù kògò chwacą – nen dostôwô rzniątkã pédama.

Na òjdimkù panëszczi 1957/58 r. (ze zbiorów Ùlë Witkòwsczi)

Ne starnë ùżëwôją kùszków (an. cookies). Przezérając je bez zjinaczi ùstôwù przezérnika dôwôsz zgòdã do jich spamiãtëwaniô.